Από την Άρια Σωκράτους.
«Έχουμε τόσο πολύ χρόνο και τόσο λίγα να κάνουμε. Διάγραψέ το αυτό. Αντίστρεψε το», είχε πει ο Βρετανός συγγραφέας Donald Dahl.
Ο πολυπράγμων σκηνοθέτης, ηθοποιός και μεταφραστής Νότης Παρασκευόπουλος φαίνεται να ενστερνίζεται απόλυτα αυτή την άποψη καθώς έχει επιτελέσει επιτυχώς πολλαπλές και ιδιαίτερα απαιτητικές καλλιτεχνικές δραστηριότητες όπως τις μεταφράσεις των έργων «Δωδέκατη Νύχτα» του Σαίξπηρ και «Ο κύκλος του έρωτα» του Άρθουρ Σνίτσλερ, την ίδρυση της ομάδας θεάτρου SevenEleven Company καθώς και την πραγματοποίηση φιλόδοξων θεατρικών παραγωγών όπως «Το Σακάκι που Βελάζει» του Στανισλάβ Στρατίεβ και τη «Δωδέκατη Νύχτα» του Σαίξπηρ, ένα έργο το οποίο ανεβαίνει για δεύτερη συνεχή χρονιά.
1. Έχετε μεταφράσει το έργο «Δωδέκατη Νύχτα» του Σαίξπηρ καθώς και το κλασικό έργο «Ο κύκλος του έρωτα» του Άρθουρ Σνίτσλερ. Ένα ομολογουμένως εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα. Ποιός είναι ο στόχος της μετάφρασης των έργων αυτών και ποιό θεωρείτε πως είναι το όπλο του Έλληνα μεταφραστή απέναντι στους ξένους;
Μία θεατρική μετάφραση, όπως ορθά το διατυπώνετε, είναι ένα εγχείρημα. Μία προσπάθεια να μεταφερθεί η αισθητική μιας άλλης κοινωνίας – πιθανόν μιας άλλης εποχής. Συνάμα, όμως, είναι και η έρευνα προσδιορισμού μιας δόκιμης αναλογικής κατά την μεταφορά εκφράσεων που ανήκουν αποκλειστικά σε διαφορετικές κουλτούρες από την δική μας. Στόχος κάθε μετάφρασης οφείλει να είναι η κατά το δυνατόν αναλλοίωτη μεταφορά στη γλώσσα του μεταφραστή, της ατμόσφαιρας του έργου και των στόχων των ηρώων που ζουν μέσα σ’ αυτό. Η διαδικασία αυτή προϋποθέτει μία βαθιά έρευνα πάνω στον συγγραφέα, την εποχή που γράφει, την εποχή για την οποία γράφει και τις επιρροές από δικά του αναγνώσματα που βρίσκουν το δρόμο τους μέσα στις φράσεις του. Στην «μάχη» αυτή, ο Έλληνας μεταφραστής έχει ένα σημαντικό βοήθημα και αυτό δεν είναι άλλο από την φύση της ίδιας της ελληνικής γλώσσας, η οποία διαθέτει ένα εξαιρετικά πλούσιο λεξιλόγιο με την μοναδική ικανότητα κάθε λέξη όχι να περιγράφει αλλά να ερμηνεύει τον προσδιορισμό της. Σε συνδυασμό με την συντακτική δομή, αυτό λύνει τα χέρια στον μεταφραστή που όσο κι αν δυσκολεύεται να αντιστοιχίσει στοιχεία του πρωτότυπου κειμένου με τη δική μας γλώσσα, δεν παύει να έχει πλήθος επιλογών που θα βαστήξουν την αρχική έννοια αναλλοίωτη.
Η μετάφραση των συγκεκριμένων έργων, πραγματοποιήθηκε με αφορμή το ανέβασμα των αντίστοιχων παραστάσεων από τον θίασό μας και με γνώμονα μία φρέσκια οπτική πάνω στο κλασικό κείμενο που αποδεικνύεται πως η θεματολογία του έχει μία ελαστικότητα που πάντοτε θα αφορά το σύγχρονο κοινό. Άλλωστε, οι εποχές αλλάζουν, οι συνήθειες μετατοπίζονται διαρκώς και η γλώσσα συμπαρασύρεται σε νέους ορίζοντες· δεν μπορεί, λοιπόν, παρά κάθε μετάφραση να έχει ημερομηνία λήξεως και την ανάγκη να θωρακιστεί από τις αλλαγές, μεταφέροντας στο διηνεκές του χρόνου το άρωμα περασμένων καιρών.
2. Πόσο εφικτή πιστεύετε πως είναι η μεταφορά της αυτούσιας λογοτεχνικής μορφής κατά τη μεταφορά ενός έργου σε μια ξένη γλώσσα χωρίς να υπάρξουν απώλειες και δίχως να αλλοιωθούν οι κώδικες της γλώσσας και τα σημαινόμενα της;
Η μεταφορά ενός κειμένου από την μητρική του γλώσσα σε μιαν άλλη, συνεπάγεται αυτομάτως και απώλειες. Αυτές είναι ευθέως ανάλογες με τη φύση της γλώσσας από και προς την οποία πραγματοποιείται η μετάφραση. Είναι όμως καθήκον του μεταφραστή, αφήνοντας παράμερα τον εγωισμό του προσωπικού σχολιασμού ενός κειμένου, να μεταφέρει αυτούσια την ατμόσφαιρα του έργου και αδιάβρωτους τους στόχους των ηρώων, ώστε ο αναγνώστης και αργότερα το κοινό, να μην στερηθούν του σημαντικότερου χαρακτηριστικού της δημιουργίας που δεν είναι άλλο από την αίσθηση. Άλλωστε και ο Σεφέρης, ως μεταφραστής ποιημάτων ο ίδιος, έλεγε: «αλίμονο αν προσπαθήσουμε να καλυτερέψουμε το ποίημα που μεταφράζουμε».
3. Είστε ο ιδρυτής της ομάδας θεάτρου Seveneleven Theater Company, η οποία είναι μη κερδοσκοπική εταιρία. Πώς αποφασίσατε να προχωρήσετε στην ίδρυση της στην ίσως πιο νεφελώδη περίοδο της ιστορίας της χώρας; Θεωρείτε πως το θέατρο στην Ελλάδα έχει υποσχόμενο παρόν και μέλλον ή μόνο ένδοξο παρελθόν;
Κι όμως ο ουρανός είναι ανέφελος. Κάθε χρόνο, η Αθήνα βρίθει κυριολεκτικά παραστάσεων που ξεκινούν – ομολογουμένως όχι με ίσους όρους – από την ίδια γραμμή εκκίνησης με τους νέους δημιουργούς να συνθέτουν θιάσους και να ξεκινούν το ταξίδι τους στο ελληνικό θέατρο.
Η θεατρική κρίση στην Ελλάδα είναι σαν ένα γρανάζι που γυρνά πιο αργά απ’ όσο θα έπρεπε και καθυστερεί την εξέλιξη. Όσο, όμως, οι νέοι καλλιτέχνες – τόσο ατομικά όσο και ομαδικά – έχουν κάτι να προτείνουν μέσα από τις δουλειές τους, τόσο οι καταξιωμένοι ηθοποιοί θα αναζητούν νέες οδούς έκφρασης, αφήνοντας παράμερα τον δισταγμό του ρίσκου. Όσο για το μέλλον, αυτό εξαρτάται από αυτό που έχει ανάγκη ο κόσμος που έρχεται στο θέατρο. Εκείνος είναι ο οδηγός, καθώς αποτελεί κύριο μοχλό της κοινωνίας και η κοινωνία με την σειρά της, επηρεάζει τις παραστατικές τέχνες σε έναν κύκλο που οδηγός και οδηγούμενος αλλάζουν συνεχώς θέση. Το «ένδοξο» παρελθόν, εξυπηρετεί ως αναφορά μα όχι ως κριτήριο και σίγουρα όχι μοιρολατρικά. Είναι καθήκον μας να το γεμίσουμε με νέες στιγμές, για να αφήσουμε με τη σειρά μας ένα παρελθόν για εκείνους που έρχονται.
4. Είστε σκηνοθέτης, ηθοποιός και μεταφραστής. Υπάρχει κάποια από τις τρεις αυτές ιδιότητες 
με την οποία ταυτίζεστε λίγο περισσότερο ή αποτελούν και οι τρεις την ίδια όψη του ίδιου νομίσματος;
Ξέρετε, όταν ξεκινάει μια νέα θεατρική ομάδα την πορεία της, το βασικό εμπόδιο της έλλειψης πόρων είναι εκείνο που «αναγκάζει» ολιγομελή σχήματα να αναλαμβάνουν περισσότερους του ενός ρόλους. Αν και στην πορεία κάποιοι ρόλοι αναθέτονται σε νέους εξειδικευμένους συντελεστές, αυτή η ζύμωση με κάθε τομέα μιας θεατρικής παραγωγής, λειτουργεί καταλυτικά για έναν δημιουργό που ανακαλύπτει σταδιακά την πιθανή κλίση του και σε άλλες μορφές έκφρασης πέρα από την υποκριτική. Προσωπικά, σπούδασα ηθοποιός, ανακάλυψα την θεατρική μετάφραση, μα οφείλω να δηλώσω σκηνοθέτης καθώς νιώθω την ανάγκη να μεταδώσω την οπτική μου. Όσο ταιριάζω στις διανομές των έργων που ανεβάζει ο θίασός μας θα λειτουργώ και ως ηθοποιός. Εύχομαι όμως κάποια στιγμή να μπορέσω να βρίσκομαι αποκλειστικά κάτω από τη σκηνή, εκεί όπου βρίσκεται η παλέτα των χρωμάτων μιας παράστασης. Δεν θα σταματήσω, όμως να μεταφράζω, καθώς πιστεύω ακράδαντα πως μία καλή μετάφραση που «πατάει» πάνω στους επιλεγμένους ηθοποιούς, θωρακίζει έναν θίασο και του δίνει ένα γερό προβάδισμα στην ορθότερη προσέγγιση του έργου.
5. Έχετε ποτέ σκεφτεί το ενδεχόμενο να ζήσετε και να δημιουργήσετε σε μια ξένη χώρα;
Το θέατρο, σε αντίθεση με άλλες τέχνες όπως ο χορός, η ζωγραφική, η γλυπτική κλπ έχει γλωσσικά δεσμά. Παρόλα αυτά, ως τέχνη, έχει μια πλαστικότητα κι έναν κώδικα, που μπορεί να προσαρμοστεί σε κάθε κουλτούρα. Είναι σαφώς επιθυμία μου να μου έχω την δυνατότητα να ταξιδέψω την θεατρική μου οπτική και τις γνώσεις μου πέρα από τα σύνορα της Ελλάδας, μεταφέροντας – αν μπορώ να το θέσω κατ’ αυτόν τον τρόπο – την ελληνική θεατρική και πολιτιστική κουλτούρα του σήμερα, ανταλλάσσοντας απόψεις και μαθαίνοντας από τους καλλιτέχνες που δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό. Όταν αποφασίσω να κάνω ένα τέτοιο βήμα, είμαι βέβαιος πως η ελληνική ομογένεια – με δυναμική παρουσία σε κάθε χώρα – θα σταθεί αρωγός στην προσπάθεια αυτή και θα έχει, όπως και το ελληνικό κοινό, την επιθυμία να γνωρίσει και εκείνη με τη σειρά της τη δουλειά μας.
6. Ποιά είναι η σχέση που συνδέει την λογοτεχνία με το θέατρο; Θεωρείτε πως πρόκειται για μια σχέση αλληλεπίδρασης και αλληλοεξάρτησης ή για δύο εντελώς ανεξάρτητες έννοιες;
Σημασία έχει πως οτιδήποτε γράφεται, αυτό μένει. Σπουδαίο ή μη, μένει. Ο αναγνώστης κάθε είδους ακολουθεί μία διαφορετική διαδρομή μέσα από ένα κείμενο. Αυτό από μόνο του διαφοροποιεί την λογοτεχνία με την κλασική της έννοια από το θεατρικό έργο. Ως αναγνώστης, πάντα έβρισκα την λογοτεχνία πιο ξεκούραστη, με την έννοια ότι αφήνω μία αφήγηση να με οδηγήσει, ενώ στο θεατρικό κείμενο διαβάζοντας τους διαλόγους, καλούμαι να δημιουργήσω με την φαντασία μου τις εικόνες που τους πλαισιώνουν. Δεν παύει όμως η σχέση των δύο ειδών να είναι αμφίδρομη, με τους μεγάλους μυθιστοριογράφους να πλέκουν περίτεχνους και δυναμικούς διαλόγους και τους μεγάλους κλασικούς να ακολουθούν αφηγηματικές τεχνικές στο πλέξιμο του μύθου. Αξίζει να αναφερθεί, πως τα τελευταία χρόνια η δραματοποίηση λογοτεχνικών βιβλίων δείχνει την σπουδαιότητα του είδους μα και την ανάγκη για φρέσκα θεατρικά έργα, που σημειωτέον δεν πλησιάζουν ούτε κατά διάνοια τον όγκο του λογοτεχνικού θηρίου.
7. Ποιός είναι ο ρόλος τον οποίο θα ευχόσασταν να ενσαρκώσετε και γιατί;
Δεν είχα ως τώρα τέτοια επιθυμία, άλλωστε ως θιασώτης της κατάλληλης διανομής για κάθε έργο, πιστεύω πως δεν κάνω για όλους τους ρόλους. Θα μου άρεσε παρόλα αυτά, να μου δοθεί η ευκαιρία να σκηνοθετήσω τους ρόλους που εύχονται άλλοι ηθοποιοί να ενσαρκώσουν.
8. Ποιά είναι τα άμεσα επαγγελματικά σας σχέδια;
Την περίοδο αυτή έχουμε ήδη επιστρέψει στην σκηνή του Θεάτρου ΠΚ, στον Νέο Κόσμο, όπου και πραγματοποιούμε πρόβες για την 2η χρονιά της «Δωδέκατης Νύχτας» του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, ενώ ήδη έχουν ξεκινήσει και οι πρόβες για την δεύτερη παραγωγή της seveneleven «Το Σακάκι που Βελάζει» του Στανισλάβ Στρατίεβ, μία κωμωδία που μιλάει για την μάστιγα της γραφειοκρατίας.
