Από την Ισμήνη Χαρίλα
«Είναι ένα συναίσθημα τόσο πλέριο, τόσο εγωιστικό, που με κάνει να ντρέπομαι σχεδόν, ενώ παλιότερα η θλίψη μου φαινόταν πάντα τόσο γοητευτική», ομολογεί η Σεσίλ, η ηρωίδα στο βιβλίο «Καλημέρα Θλίψη» της Φρανσουάζ Σαγκάν, που εκδόθηκε το 1954. Η συγγραφέας, ανήλικη ακόμη και ακολουθώντας τις υποδείξεις του πατέρα της, «απαρνείται» το αληθινό της όνομα Φρανσουάζ Κουαρέζ και χρησιμοποιεί ένα ψευδώνυμο που δανείζεται από την «Αναζήτηση του Χαμένου Χρόνου» του Μαρσέλ Προυστ. Δανεικός είναι άλλωστε και ο τίτλος του βιβλίου, από ένα ποίημα του Πολ Ελυάρ.
Η ανθρώπινη ψυχολογία και οι συναισθηματικές διακυμάνσεις τίθενται στο επίκεντρο. Η Σεσίλ, μια νεαρή δεκαεπτά ετών, μόλις ένα χρόνο νεότερη από τη συγγραφέα, παραπαίει ανάμεσα στην ανεμελιά της εφηβείας και τη μετάβαση στην ωριμότητα. Εκείνη, ο πατέρας της και η δεκαεννιάχρονη ερωμένη του, Έλσα, περνούν τις διακοπές τους σε μια νοικιασμένη βίλα στις Μεσογειακές Ακτές. Οι ημέρες κυλούν ξέγνοιαστα με μπάνια στη θάλασσα, ηλιοθεραπεία και ξέφρενη βραδινή διασκέδαση. Τίποτα δεν προμηνύει την ανατροπή που θα ακολουθήσει, όταν ο πατέρας της αποφασίζει να προσκαλέσει την οικογενειακή τους φίλη, Άννα Λάρσεν, μια γυναίκα συνομήλική του, που έχει επίγνωση της θέσης της και έντονο αίσθημα καθήκοντος. Χρόνια ερωτευμένη μαζί του, κατορθώνει να τον αποκόψει από την Έλσα και να ορίσει το γάμο τους. Στο σημείο αυτό ξεκινά η προβληματική του έργου, αφού η Σεσίλ, προσκολλημένη στον πατέρα της, συνειδητοποιεί ότι χάνει τον πολύτιμο σύμμαχο και φίλο της, ενώ παράλληλα νιώθει παγιδευμένη, διότι χάνει την ανεξαρτησία της εξαιτίας των περιορισμών που της θέτει μια γυναίκα, που φιλοδοξεί να αναλάβει το ρόλο της μητέρας της.
Είναι αξιοσημείωτο πώς η συγγραφέας, παρά τη νεαρή ηλικία της, επιτυγχάνει να περιγράψει με απόλυτη σαφήνεια τα συναισθήματα της ηρωίδας της, που διακατέχεται από το σύνδρομο της Ηλέκτρας, την αμφιταλάντευσή της ανάμεσα στο σωστό και το λάθος, αλλά και τη σπουδαιότητα της ελευθερίας και της ανυπαρξίας ορίων, που για τους εφήβους αποτελούν πρωταρχικούς στόχους. Οι αντιθέσεις της Σεσίλ και της Άννας είναι καθοριστικές για την εξέλιξη της υπόθεσης. Από τη μια πλευρά ένα κορίτσι γεμάτο ζωντάνια, που ποθεί να αδράξει κάθε ανέμελη στιγμή που του χαρίζει η νιότη του και που αντιμετωπίζει τον έρωτα επιπόλαια, εστιάζοντας κυρίως στη σαρκική ηδονή και όχι σε βαθύτερες δεσμεύσεις. Από την άλλη πλευρά, μια ώριμη γοητευτική γυναίκα, οργανωτική, αξιοπρεπής, πειθαρχημένη, ατσαλάκωτη. Μια γυναίκα που ξέρει πλέον τι θέλει και βρίσκει τον τρόπο να το αποκτήσει. Το στοιχείο αυτό είναι που πείθει τη Σεσίλ να μηχανορραφήσει εναντίον της, αφού κατανοεί ότι μελλοντικά θα χάσει κάθε δυνατότητα χειραγώγησης του επιπόλαιου, μποέμ πατέρα της.
«Ήθελα όχι να την ταπεινώσω, αλλά να την κάνω να αποδεχτεί την άποψή μας, τη θεωρία για τη ζωή», δικαιολογείται στον εαυτό της για τις πράξεις της. Παρόλο που η Σεσίλ επομένως θεωρεί ότι ωριμάζει, στην πραγματικότητα παραμένει ένα παιδί που παίζει με τους άλλους σαν να ήταν άψυχες κούκλες. Καταστρώνει σχέδια, διανέμει ρόλους, σκηνοθετεί τη δική της εκδοχή για το τέλος της ιστορίας. Κυκλοθυμική και εγωίστρια, δρα χωρίς να υπολογίσει τις συνέπειες των κινήσεών της και μετανοεί καθυστερημένα για τις καταστροφικές της ενέργειες. Ευθύνη βέβαια φέρουν και όσοι αφήνονται ως πιόνια στα χέρια ενός δεκαεπτάχρονου κοριτσιού, που δεν έχει ακόμη αποκρυσταλλώσει την άποψη του για τη ζωή και ακολουθούν αυτοβούλως την απερισκεψία του.
Η πρωτοπρόσωπη γραφή χαρίζει αμεσότητα και παράλληλα διευκολύνει τον εξομολογητικό χαρακτήρα του έργου, ενώ είναι σημαντικό το γεγονός ότι οι μορφές του πρώτου αυτού βιβλίου της Φρανσουάζ Σαγκάν θα χρησιμοποιηθούν και σε επόμενες ιστορίες της. Άνθρωποι που αγαπούν τη νωθρότητα και κάνουν πολυτελείς διακοπές κοντά στη θάλασσα, σπαταλώντας το χρόνο τους σε πρόσκαιρες απολαύσεις.
Εκτός από τις επιρροές των Προυστ και Ελυάρ, το στοιχείο φοίτησης της Σεσίλ σε μοναστικό σχολείο, η απέχθειά της έναντι κάθε μορφής πειθαρχίας και η γενικότερη στάση της, παραπέμπουν στη «Μοναχή» του Ντενίς Ντιντερό, ενός έργου που έθεσε στα τέλη του 18ου αιώνα, βαθιά φιλοσοφικά ερωτήματα για τη θέση του ατόμου στην κοινωνία. Προχωρώντας ένα βήμα παρακάτω, η Φρανσουάζ Σαγκάν διερωτάται πλέον για τη ψυχοσύνθεση των ανθρώπων και την πορεία τους στον κόσμο. Αναμφίβολα, αυτό το ερώτημα αποτελεί το βασικό λόγο που καθιέρωσε τη συγγραφέα στους κυριότερους εκπροσώπους ψυχολογικής ανάλυσης και κατέστησε το πρώτο αυτό βιβλίο της διαχρονικό.
