Γράφει η Ισμήνη Χαρίλα.
Ιδιαίτερο και με έντονους προβληματισμούς, το τελευταίο μυθιστόρημα του Νομπελίστα συγγραφέα Ντάριο Φο «Υπάρχει ένας τρελός βασιλιάς στη Δανιμαρκία», που κυκλοφορεί μεταφρασμένο στα ελληνικά, από τις Εκδόσεις «Κλειδάριθμος».
Ο συγγραφέας ανακάλυψε κρυφά ημερολόγια και με τη βοήθεια του υιού του Γιάκοπο, όπως αναφέρει ο ίδιος, ερεύνησε και ανασύνθεσε την ιστορία του βασιλιά της Δανιμαρκίας και της Νορβηγίας Χριστιανού Ζ΄.
Το κείμενο, άλλοτε υπό μορφή ημερολογίου και άλλοτε υπό μορφή ερευνητικής αφήγησης από το συγγραφέα, ανατρέχει στα τέλη του 18ου αιώνα και ιστορεί τα γεγονότα που καθόρισαν την εξέλιξη της Δανιμαρκίας.
Βασικός πρωταγωνιστής, ο Χριστιανός Ζ΄, που περιβάλλεται όμως από ανθρώπους που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο και δεν θα μπορούσαν να θεωρηθούν δευτεραγωνιστές. Οι χαρακτήρες τους είναι πολύπλοκοι και ταυτόχρονα ασαφείς, με εξαίρεση τον ίδιο το βασιλιά, που η ψυχασθένειά του δικαιολογεί τις αντιδράσεις και αντιθέσεις του. Μέσω της περιγραφής τους και των πράξεών τους, ο Ντάριο Φο παρουσιάζει διάφορες πτυχές της ανθρώπινης συμπεριφοράς, όπως η διαχείριση της απώλειας, η στέρηση γονικής στοργής, η αντιμετώπιση δυσχερών καταστάσεων και η στάση απέναντι στο θάνατο.
Από τη μια πλευρά, ένας βασιλιάς, φιλαλήθης κι ενστικτωδώς φιλοδίκαιος, που θα μπορούσε ενδεχομένως να εξελιχθεί σε εξαιρετικό Ηγεμόνα, εάν δεν τρομοκρατούταν και δεν παρεμποδιζόταν να δρα αυτοβούλως, από την πάθησή του και τις μηχανορραφίες της μητριάς του, μιας γυναίκας πανούργας και δίχως αναστολές, που επιθυμεί διακαώς την εξουσία.
Στον αντίποδα η δεκαπεντάχρονη σύζυγός του, Καρολίνα Ματθίλδη, που δεν επιτρέπει στον αναγνώστη να διεισδύσει στον ψυχισμό της και τον προβληματίζει με το ημερολόγιό της, αφού η στάση της απέναντι στον έρωτα δεν συνάδει με το πνεύμα της εποχής. Στην προοπτική του γάμου της εκφράζει σκέψεις και απορίες απόλυτα φυσιολογικές μεν, αλλά που δύσκολα θα μπορούσαν να διατυπωθούν από ένα κορίτσι του 18ου αιώνα. Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές στην Αγγλία, την εποχή εκείνη, η εκπαίδευση των θυγατέρων των ευγενών τάξεων είχε απώτερο σκοπό τη δημιουργία ιδανικών συζύγων και μητέρων, εντός των αυστηρών ορίων ηθικής και θέτοντας περιορισμούς στην πρόσληψη γνώσεων. Το γεγονός επομένως ότι ένα κορίτσι αυτής της ηλικίας, που ζει στο Λονδίνο, κινείται με μεγάλη άνεση και γνωρίζει τους Γάλλους Φιλοσόφους Βολταίρο και Ρουσσώ, προκαλεί τον αναγνώστη για βαθύτερη και ενδελεχή μελέτη του αιώνα, ιδιαίτερα όταν, σε σχετική αναφορά στο έργο για την Αγγλία, τονίζεται η ύπαρξη λογοκρισίας και «μέχρι ποιο σημείο το βασίλειο της Αγγλίας έλεγχε την ελευθερία της σκέψης και του λόγου»
Ανάμεσά τους, ο γιατρός, σύμβουλος, πρωθυπουργός και εραστής της Καρολίνας Ματθίλδης, Γιόχαν Φρίντριχ Στρούνζε. Πρωτοποριακός, τολμηρός και ειλικρινής δεν διστάζει να ομολογήσει ακόμη και στο βασιλιά τον έρωτά του για τη γυναίκα του.
Επίκεντρο πάντως της ιστορίας δεν είναι το ερωτικό τρίγωνο που δημιουργείται ανάμεσα στο βασιλικό ζεύγος και τον Πρωθυπουργό, αλλά η φιλοσοφική τους στάση που ωθεί σε ένα νέο status quo.
Η αφήγηση εστιάζει στην επιρροή του Στρούνζε από τις αρχές του Διαφωτισμού και την προσπάθειά του να προβεί σε μεταρρυθμίσεις, με απώτερο σκοπό την κατάργηση των προνομίων των ευγενών, της δουλείας και της ανθρώπινης εκμετάλλευσης και γενικότερα την παροχή ευκαιριών σε κατώτερα κοινωνικά στρώματα. Ιδιαίτερη δε μνεία γίνεται στο θέμα της παιδείας, και στην παροχή της, που διαφοροποιείται ανάλογα με την κοινωνική τάξη, ακριβώς γιατί η πρόσβαση στη γνώση προσφέρει τη δυνατότητα ανάπτυξης αναλυτικής σκέψης που διευκολύνει την ατομική εξέλιξη.
Δίχως κραυγαλέες σκοταδιστικές σκηνές, ο αναγνώστης παρακολουθεί τις ραδιουργίες όλων όσων θίγονταν από τους νέους νόμους και την εξουδετέρωση των εκφραστών ριζοσπαστικών απόψεων. Ο συγγραφέας εντέχνως διακρίνει και συνοψίζει τα βασικά σημεία ήττας των νεωτεριστών, αποφεύγοντας μακροσκελείς και ενδεχομένως κουραστικές διηγήσεις. Ομοίως χειρίζεται και το θέμα νίκης των καινοτομιών, μέσω του προσώπου του νεαρού πρίγκιπα, Φρειδερίκου ΣΤ΄, που θα ακολουθήσει τα βήματα του πατέρα του και του δασκάλου του.
Ένα στοιχείο που αξίζει να σημειωθεί είναι ότι, παρόλο που το βιβλίο είναι ολιγοσέλιδο, το σκηνικό ξεπερνά τα στενά όρια του Παλατιού και αναφέρονται επισκέψεις των ηρώων εκτός αυτού, απαλλαγμένες από περιττές λεπτομέρειες.
Εν κατακλείδι, θα πρέπει να ειπωθεί ότι το ιστορικό αυτό μυθιστόρημα του Ντάριο Φο δίνει αφορμή σε σκεπτόμενους αναγνώστες να μελετήσουν μια συγκεκριμένη ιστορική περίοδο και να εντοπίσουν ορισμένα κοινά σημεία αναφοράς με τη σημερινή εποχή, όπου οι αρχές της ελευθερίας και της ισότητας δεν γίνονται πάντοτε απόλυτα σεβαστές από όλους τους ανθρώπους. Διότι, όπως χαρακτηριστικά εξηγεί ο Χριστιανός Ζ΄ στον Φρειδερίκο:
«Υποχρέωση μας θα ήταν ακριβώς αυτή, να μην κυβερνάμε υποταγμένους, αλλά πολίτες».
