Μέσα Ιουνίου. Ώρα δύο το μεσημέρι. Το κουδούνι του σχολείου διαλύει την ησυχία της φευγάτης, ήδη, ψυχής των παιδιών, σημαίνοντας τη στιγμή της λύτρωσης από την αναγκαστική παρουσία τους στη σχολική κοινότητα…..

Πόσοι από εμάς τους μεγαλύτερους δε θυμούνται το γνωστό μπουγέλο που παίζαμε στην αυλή του σχολείου λίγο πριν αυτό κλείσει; Αυτή η συνήθεια καλά κρατεί και σήμερα. Βλέπεις, για παράδειγμα, τα δημοτικάκια να πετούν νερομπαλόνια το ένα στο άλλο, είτε, συχνά να δίνουν ραντεβού για να συνεχίσουν αργότερα στον ίδιο χώρο. Το πώς μπαίνουν αποτελεί γνωστή ιστορία..

Κάποιο χαλασμένο κάγκελο θα υπάρχει για να χωρέσουν ανάμεσα ή με λίγο σκαρφάλωμα στα κάγκελα βρίσκονται μέσα στο προαύλιο. Η μεγάλη καγκελόπορτα παραμένει κλειστή, δεμένη με αλυσίδες ως την άλλη μέρα το πρωί ή ως τον Σεπτέμβρη, όταν θα ξεκινήσει η νέα χρονιά. Κανείς δε θα την αναζητήσει.

Πολλές φορές ο «απαγορευμένος» χώρος γίνεται πραγματικά απαγορευμένος, καθώς συγκεντρώνει ομάδες με παρεκκλίνουσα συμπεριφορά οι οποίες έχουν στους κόλπους τους και μαθητές, σε αρκετές περιπτώσεις.

Η εικόνα αυτή όμως απομακρύνει, όχι μόνο τα παιδιά αλλά και τους μεγαλύτερους από τον καθοριστικό αυτό φορέα αγωγής της κοινωνίας.  Μιας κοινωνίας πολυπολιτισμικής που αναζητά να αναπτύξει δεσμούς συλλογικότητας και αλληλεγγύης  ˙ που προσπαθεί να υπερβεί τις προκλήσεις  του φόβου, της ανέχειας και του αποκλεισμού.

Το σχολείο μπορεί να βοηθήσει σε αυτή την προσπάθεια, όταν θα «σπάσει τις αλυσίδες» του και θα κερδίσει ξανά την ελευθερία του, όταν θα είναι ανοιχτό σε όλους τους πολίτες, όλων των ηλικιών. Μια συνεχής αλληλεπίδραση κοινωνίας και σχολικής κοινότητας θα σηματοδοτήσει τη μεταμόρφωση, την αλλαγή προς το καλύτερο που όλοι μας επιθυμούμε.

Εύκολα μπορούμε να αντιληφθούμε τον τρόπο πραγμάτωσης της συγκεκριμένης σχέσης, αν λάβουμε υπόψη τη βιολογία. Η εξέλιξη της ύπαρξής  μας επηρεάζεται από δύο παράγοντες, το εξωτερικό περιβάλλον και τον τρόπο που εμείς αντιλαμβανόμαστε αυτό. Μάλιστα η αντίληψη της πραγματικότητας είναι ταυτόχρονα αντικειμενική αλλά και υποκειμενική, καθώς κάποιος μπορεί να μην έχει χέρια (αντικειμενικό), αλλά η θέληση του να νικήσει την αντιξοότητα, τον οδηγεί στο να χρησιμοποιεί τα πόδια του ως χέρια (υποκειμενική θεώρηση πραγματικότητας).

Αν έρθουμε τώρα στην κοινωνία μας και το σχολείο, παρατηρούμε πως το εξωτερικό περιβάλλον αντιστοιχεί σε μια εικόνα ζοφερή, αβέβαιη, αναποτελεσματική, οπισθοδρομική και καθόλα μη λειτουργική. Από την άλλη πλευρά οι κρίσεις μας πάνω σε αυτό επιδοκιμάζουν κατά το μεγαλύτερο ποσοστό την παραπάνω εικόνα. Εδώ θα προσθέσω μια από τις κλασικότερες «Ο Έλληνας έχει το ραγιαδισμό στο DNA του. Δεν πρόκειται να αλλάξει ποτέ.»

Με άλλα λόγια, είμαστε καταδικασμένοι να μην αλλάξουμε ποτέ..;

Ευτυχώς όχι. Γιατί υπάρχουν και αυτοί που αντιστέκονται κόντρα σε όποιο εμπόδιο. Η ανάπτυξη και η πρόοδος μπορεί να επιτευχθεί αρκεί να το πιστέψουμε.  Νέοι διέξοδοι προκύπτουν κοιτώντας το σχολείο με μια νέα ματιά. Καλλωπισμός του εξωτερικού και εσωτερικού χώρου με όμορφα χρώματα και ζωγραφιές, ακόμα και με θέματα από πίνακες γνωστών ζωγράφων είναι μια αρχή. Τα παιδιά θα συμμετέχουν σε αυτό, ώστε να το αισθανθούν ως ένα οικείο χώρο και ανθρώπινο, μακριά από εκείνα τα ψυχρά χρώματα που συνήθως βάφονται οι σχολικοί χώροι. Γονείς, δάσκαλοι, μέλη της τοπικής αυτοδιοίκησης μαζί με ομάδες καλλιτεχνών θα έχουν ενεργό ρόλο.

Η εικαστική αναβάθμιση των σχολικών μονάδων έχει ξεκινήσει ήδη σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας από το 2007, με το πρόγραμμα «Ζωγραφίζοντας το σχολικά κτήρια». Οι δράσεις του φτάνουν μέχρι και σήμερα με πανέμορφα graffiti. Είναι σε όλους γνωστή η ομάδα Urbanact (street art), που καταφέρνει να εμπνεύσει τη φαντασία, την ομαδικότητα και την καλλιτεχνική συγκίνηση στην καρδιά μικρών και μεγάλων. Η τέχνη κοντά στον άνθρωπο, περισσότερο απτή από ποτέ, «ποιώντας ήθος» κατά το αρχαιοελληνικότερο.

«Κάθε παρέμβασή μας κρύβει και μια ιδιαίτερη στιγμή επαφής και αλληλεπίδρασης. Από τη γιαγιά που μας είχε φέρει ζεστό φαγητό μια κρύα μέρα πάνω στη σκαλωσιά, από το γονιό που από το πουθενά είχε ζωγραφίσει μια επιφάνεια στο σχέδιό του, ομορφότερο από το δικό μας»˙ αυτά είναι τα λόγια της ομάδας Urbanact, φανερώνοντας τη δύναμη της θέλησης για μεταμόρφωση.

Θα προσθέσω και κάτι ακόμα. Μια ξεχωριστή εικαστική προσέγγιση πάνω σε θρανία η οποία πραγματοποιήθηκε εκτός Ελλάδας από  τον καλλιτέχνη Humberto Casas Junca.  Ο διάσημος Κολομβιανός καλλιτέχνης «συνδυάζει απεικονίσεις των πιο βίαιων ιστορικών γεγονότων της χώρας του με τα λογότυπα black metal συγκροτημάτων από την Νορβηγία».  Εμείς δε θα μπορούσαμε να καλλιεργήσουμε την ιστορική συνείδηση μέσα από μια τέτοια κίνηση στα θρανία των ελληνικών σχολείων;

Σίγουρα ναι..

Οι πολίτες είναι έτοιμοι να προσφέρουν, να επικοινωνήσουν, να βοηθήσουν.

Και βέβαια το σχολείο μπορεί να έχει τον πρώτο ρόλο, ως σημείο αναφοράς της τοπικής κοινωνίας. Οι έρημοι χώροι του μπορούν να μετατραπούν σε κοιτίδα ουσιαστικής ψυχαγωγίας.

Φορείς, οργανώσεις, μουσεία, ελεύθεροι επαγγελματίες, ιδρύματα θα δραστηριοποιηθούν μέσα σε αυτούς προσφέροντας τις πολύτιμες υπηρεσίες τους σε πολίτες  όλων των ηλικιών. Συμμετοχικότητα, εξύψωση του αισθητικού κριτηρίου, διαπολιτισμικότητα, αυτογνωσία και αγωνιστικό πνεύμα είναι μερικές μόνο από τις αξίες που αναδεικνύονται με αυτόν τον τρόπο στα μέλη της κοινωνίας. Και τότε η απαισιοδοξία θα δώσει τη θέση της στην αισιοδοξία, η παραίτηση στην μαχητικότητα, ο ατομικισμός θα καταποντισθεί από το συλλογικό εγώ.

Ας μην καταφερόμαστε λοιπόν ενάντια στο σχολείο σαν να είναι μια μικρή και άσχημη κάμπια αλλά ας το βοηθήσουμε να γίνει μια λαμπερή και πανέμορφη πεταλούδα, χαρίζοντας το φως σε όλη την κοινωνία.

Η μεταμόρφωση της ζωής μας είναι δική μας ευθύνη..