Από την Άρια Σωκράτους.
Το συγγραφικό έργο της Ελένης Βαηνά διαπνέεται από έντονο ρεαλισμό, διαυγή γραφή και ενδελεχή έρευνα που φωτίζει όλα όσα ένας καλός αναγνώστης επιδιώκει να διακρίνει. Το έργο της «Το αύριο αργεί πολύ» αποτελεί ένα οδοιπορικό τριών αδελφών από τα τσιφλίκια της Θεσσαλίας το 1916 στην Νέα Υόρκη, τη μητρόπολη του κοσμοπολιτισμού που μαγεύει και γητεύει τους ήρωες της ιστορίας. Το αγροτικό ζήτημα,η αιματοχυσία του Κιλελέρ,το μεγάλο οικονομικό κραχ του 1929 στην Αμερική, η άνοδος του ναζισμού και ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος δεν εξετάζονται με κριτική διάθεση,αλλά εμφανίζονται μέσα από από την επίδραση που ασκούν στη ζωή των πρωταγωνιστών. Η γραφή της Ελένης Βαηνά ανατέμνει με ανεπιτήδευτη γοητεία την κοινωνική διάρθρωση της ζωής στην Αμερική κι εμβαθύνει με απόλυτη ακρίβεια τους φόβους και τις ελπίδες των μεταναστών. Η ζωντανή κι αφηγηματική ροή, η παράλληλη ανάλυση διαφορετικών ιστοριών της ζωής των πρωταγωνιστών πάνω στη ράγα της αφήγησης και οι διαρκείς κορυφώσεις και ανατροπές αποτελούν τα σημεία κατατεθέν του έργου.
1. Tο βιβλίο σας «Το αύριο αργεί πολύ» πραγματεύεται ένα δύσκολο και ασυνήθιστο θέμα, το οδοιπορικό της μετανάστευσης των Ελλήνων στις ΗΠΑ το 1916, εκατό χρόνια πριν. Ποιός ήταν ο λόγος που σας ώθησε να ασχοληθείτε με μια τόσο ιδιαίτερη θεματολογία;
Τα ερεθίσματα ήταν πολλά. Κατ’ αρχάς το θέμα της μετανάστευσης, σήμερα, για ακόμη μια φορά, είναι επίκαιρο για τον ελληνικό λαό, υπό διαφορετικές συνθήκες βέβαια. Εκατοντάδες συμπατριώτες μου παίρνουν τον δρόμο της ξενιτιάς για να προοδεύσουν και να πραγματοποιήσουν τα όνειρά τους. Στις αρχές του αιώνα έφευγαν οι πάμφτωχοι και οι αμόρφωτοι γιατί δεν είχαν άλλον τρόπο να επιβιώσουν· σήμερα φεύγουν οι μορφωμένοι, τα πιο φωτεινά μας μυαλά, γιατί ασφυκτιούν σε ένα περιβάλλον αφιλόξενο που δεν τους δίνει τη δυνατότητα να εργαστούν και να πετύχουν. Η Ελλάδα δυστυχώς είναι μια χώρα που τρώει τα παιδιά της. Όμως μέσα μου δεν μπορούσα να αποφύγω συγκρίσεις τού τότε και τού τώρα. Τα δεινά που πέρασαν οι παλιότεροι για μας είναι μόνο υλικό για μυθιστοριογραφία, γι’ αυτό ας είμαστε ευγνώμονες για όσα απολαμβάνουμε και προσεκτικοί ώστε να τα διατηρούμε και να τα προάγουμε. Γράφοντας αυτό το βιβλίο και μέσα από το οδοιπορικό που εκτυλίσσεται στις σελίδες του, αισθάνομαι έναν τεράστιο θαυμασμό για τον Έλληνα που διακρίνεται σε κάθε τομέα και μεγαλουργεί ξεκινώντας πραγματικά από το μηδέν σε μια άγνωστη χώρα. Όλα αυτά πέρα από τα σύνορα της μικρής μας πατρίδας, σε χώρες όπου υπάρχει ήδη δομημένο ένα σταθερό πλαίσιο, δίκαιο και αξιοκρατικό, εκείνος ξεδιπλώνει την ικανότητά του στις επιχειρήσεις, στις επιστήμες, στη ναυτιλία, σε όλους τους τομείς. Με βασανίζει πολύ το ερώτημα γιατί οι Έλληνες κάνουν θαύματα σε άλλες χώρες. Ταυτόχρονα με το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο τοποθέτησα το βιβλίο προκειμένου να καταδείξω τις δυσκολίες της επιβίωσης, υπάρχει μια ακόμη ενότητα εξίσου σπουδαία, η κατάκτηση της ευτυχίας. Γιατί όταν ο άνθρωπος έχει ευημερία, αφθονία και πλούτο καταλήγει κάποιες φορές δυστυχισμένος; Μέσα λοιπόν στις σελίδες αυτού του βιβλίου, ξεδιπλώνεται όχι μόνο μια ιστορική εποχή άγνωστη που γοητεύει τον σημερινό αναγνώστη, αλλά και μια ιστορία που απαντάει στα θεμελιώδη ζητήματα της ζωής και δίνει αφορμή για προβληματισμό.
2. Εκτός από συγγραφέας, είστε ιδιοκτήτρια γραφείου ευρέσεως εργασίας. Δύο ιδιότητες εκ διαμέτρου αντίθετες. Πόσο εύκολο είναι να τις συνδυάσετε;
Δεν είναι εύκολος ο συνδυασμός μιας απαιτητικής δουλειάς, όπως αυτής που έχω δημιουργήσει, και ταυτόχρονα η συγγραφή βιβλίων, ειδικά αυτών που απαιτούν έρευνα. Θα προτιμούσα να αφιέρωνα περισσότερο χρόνο σε αυτό που αγαπάω, στο διάβασμα, την ιστορική έρευνα και τη συγγραφή, όμως η Ελλάδα είναι μια μικρή χώρα και ο συγγραφέας σπάνια μπορεί να ζήσει μόνο από τα βιβλία. Προτιμώ να εργάζομαι έτσι ώστε να παρέχω στον εαυτό μου και στην οικογένειά μου όλα όσα επιθυμώ και ταυτόχρονα στον ελάχιστο ελεύθερο χρόνο μου να γράφω. Έτσι λοιπόν έχω την επιχείρησή μου για να βιοπορίζομαι και συγγράφω για να παίρνω το οξυγόνο που χρειάζομαι. Κάποιες εποχές είναι επιτακτική η ανάγκη μου να πλάσω μια ιστορία, να ζήσω παρέα με φανταστικούς ήρωες, να ταξιδέψω νοερά και στο τέλος να καταθέσω την ψυχή μου και το απόσταγμα των εμπειριών μου από μια ζωή γεμάτη, όπως την έχω ζήσει μέχρι σήμερα.
3. Ποια θεωρείτε πως είναι η διαφορά του λογοτέχνη από τον συγγραφέα; Είναι δύο έννοιες ταυτόσημες ή απλώς συγγενικές;
Όλοι οι λογοτέχνες είναι συγγραφείς, αλλά λίγοι συγγραφείς είναι λογοτέχνες. Νομίζω ότι αυτό το δείχνει ο χρόνος· κάποια έργα παραμένουν αιώνια στη φαρέτρα της παγκόσμιας λογοτεχνίας με μηνύματα διαχρονικά, που ο χρόνος δεν μπορεί να διαγράψει ούτε καν να μειώσει την αξία τους, ίσα ίσα γίνονται κλασικά. Ο λογοτέχνης δεν γράφει για να χαϊδέψει αυτιά ούτε για να περάσει ο αναγνώστης του ευχάριστα τον χρόνο του, γράφει γιατί θέλει να πει σπουδαία πράγματα, μηνύματα, διδαχές. Οι εικόνες του δεν είναι ποτισμένες με εύκολο και φτηνό λυρισμό, δεν γράφει για να εντυπωσιάσει, μπορεί να καταπιαστεί με κάτι έντονα δυσάρεστο, γράφει για να αγγίξει μυστικές αόρατες χορδές της ανθρώπινης ύπαρξης, γράφει για να αφήσει το στίγμα μιας εποχής. Ο σκοπός του είναι να κάνει τον άνθρωπο καλύτερο. Συνήθως αυτός που θα αφήσει πίσω του λογοτεχνικό έργο είναι ένας άνθρωπος που έχει πονέσει, έχει βιώσει πάθη, καταστροφές, η ζωή του δεν ήταν επίπεδη, είχε βάθος, και αυτό το βάθος θα έχει και το γραπτό του.
4. Η γραφή σας είναι άμεση, διαυγής και ρεαλιστική. Πιστεύετε ότι το στιλ γραφής είναι έμφυτο σε έναν συγγραφέα ή καλλιεργείται και διαφοροποιείται με την πάροδο των χρόνων και τις διάφορες εμπειρίες;
Νομίζω ότι είναι έμφυτο. Όταν έγραψα το πρώτο μου βιβλίο, ήταν σαν ένας χείμαρρος που τίποτα δεν μπορούσε να αναχαιτίσει την πορεία του. Υπήρχε μέσα μου ως ιδέα πολλά χρόνια πριν βρει τον δρόμο για να βγει στην επιφάνεια. Δεν έκανα μαθήματα δημιουργικής γραφής, δεν μου είπε κανείς πώς να ξεκινήσω και πώς να γράψω ένα βιβλίο, δεν διάβασα εγχειρίδια. Όμως διάβασα χιλιάδες βιβλία και πήρα μαθήματα ζωής. Όταν κάποιες φορές με ρωτάνε πώς μπορούν να γράψουν ένα μυθιστόρημα και τι χρειάζεται για να γίνουν συγγραφείς, απαντάω ότι είναι κάτι που δεν έχει οδηγίες, παρά μόνο πρέπει να το θέλεις πολύ, να είναι επιτακτική ανάγκη. Παρατηρώ ότι μεγαλώνοντας, απλά μεστώνω και γίνομαι καλύτερη, δεν αλλάζω ύφος, αυτό παραμένει ίδιο, αλλάζω εγώ ως άνθρωπος, γίνομαι σοφότερη, ζω, αναπνέω και συλλέγω εμπειρίες, και αυτόν τον πλούτο μετά τον καταθέτω στο γραπτό μου.
5. Ποιο είναι το μέλλον της λογοτεχνίας στην Ελλάδα της κρίσης;
Όσο μεγαλύτερη είναι η δυσκολία τόσο πιο έντονη είναι η ανάγκη για δημιουργία. Πιστεύω ότι μόνο ένας άνθρωπος που έχει παλέψει, πονέσει και εντέλει επιβιώσει, ένας άνθρωπος δηλαδή πλούσιος εμπειριών, μπορεί, όταν μεστώσει, να εκφραστεί λογοτεχνικά. Όλα τα υπόλοιπα είναι έργα του συρμού που θα χαθούν στον χρόνο. Η Ελλάδα ήταν πάντα μια φτωχή χώρα, με πλούσια όμως παράδοση σε κάθε μορφή δημιουργίας, στο θέατρο, στη μουσική, στον χορό, στη λογοτεχνία. Έχουμε παράδοση από αρχαιοτάτων χρόνων, θαρρείς και οι δυσκολίες που πέρασε και περνάει ο ελληνικός λαός όξυναν την ανάγκη του να αφήσει το αποτύπωμά του σε κάθε μορφή τέχνης. Στην Αθήνα της κρίσης που ζω, τη χρονιά που πέρασε, ανέβηκαν 1500 παραστάσεις και εκδόθηκαν εκατοντάδες βιβλία, κάποια από αυτά αληθινά διαμάντια. Η κρίση ενίσχυσε την τέχνη γιατί εκεί βρίσκουμε διέξοδο για να διατηρήσουμε την ψυχική μας γαλήνη. Είναι πραγματικά κρίμα που η ελληνική γλώσσα με τον τεράστιο πλούτο της δεν είναι διεθνής γιατί, αν η λογοτεχνία μας διαβαζόταν παντού, θα είχε πολλά να δώσει. Υπάρχει λοιπόν και παρόν, έντονο θα έλεγα, και μέλλον.
6. Πριν από μερικούς μήνες εκδόθηκε το καινούριο σας βιβλίο με τίτλο «Ολέθρια σχέση». Πώς 
οι σχέσεις ενώ ξεκινούν συνήθως με τους καλύτερους οιωνούς καταλήγουν να είναι ολέθριες;
Αυτή είναι μια σπουδαία ερώτηση και στην απάντησή της κρύβεται το μυστικό της ευτυχίας. Οι άνθρωποι προσπαθούν για την οικονομική τους ευμάρεια, την κοινωνική τους εξέλιξη, αλλά δεν έχουν μάθει να προσπαθούν για την προσωπική τους ευτυχία, θεωρούν ότι αυτό είναι κάτι που θα γίνει από μόνο του. Μέγα λάθος. Ειδικά ό έρωτας είναι ό,τι πιο εφήμερο υπάρχει, θέλει πολλή δουλειά, καθημερινή και συστηματική, για να μετουσιωθεί σε αγάπη. Η τέχνη της αγάπης είναι η πιο σπουδαία, κι όπως κάθε άλλη τέχνη, θέλει αφοσίωση, πειθαρχία, εκμάθηση και εξάσκηση, θέλει παιδεία, θέλει τα πάντα με λίγα λόγια· δεν τα καταφέρνουν όλοι, τα καταφέρνουν μόνο οι αποφασισμένοι. Ο όλεθρος είναι πολύ εύκολο να επέλθει όταν οι άνθρωποι δεν έχουν μάθει να προσπαθούν και περιμένουν τα πάντα να συμβούν από μόνα τους. Οι πρώην ερωτευμένοι γίνονται θανάσιμοι εχθροί, ρίχνουν ευθύνες ο ένας στον άλλον και ποτέ δεν φταίνε οι ίδιοι· δυστυχώς η ανωριμότητα και ο εγωισμός συμπληρώνουν την έλλειψη δεξιότητας στη διατήρηση της σχέσης και επέρχεται η καταστροφή.
