Γράφει η Ισμήνη Χαρίλα
Κινούμενος μεταξύ ρεαλισμού και νατουραλισμού, ο Αιγύπτιος συγγραφέας Αλάα Αλ – Ασουάνι περιγράφει στο βιβλίο του, με τίτλο «Το Μέγαρο Γιακουμπιάν», τους κατοίκους του ομώνυμου κτιρίου που βρίσκεται στο κέντρο του Καΐρου.
Το έργο, που επανακυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πατάκη και σε μετάφραση Αχιλλέα Κυριακίδη, αποτελεί το πρώτο εγχείρημα του Αλ – Ασουάνι και γνώρισε μεγάλη επιτυχία καθώς, μετά την έκδοσή του το 2002, μεταφράστηκε σε περισσότερες από τριάντα γλώσσες και μεταφέρθηκε και στον κινηματογράφο.
Με προσωπική εμπειρία του Μεγάρου Γιακουμπιάν αφού, όπως αναφέρεται στα βιογραφικά του στοιχεία, ο συγγραφέας είχε επί πολλά έτη εκεί το οδοντιατρείο του, στήνει ένα σκηνικό όπου κυριαρχούν τα βασικά στοιχεία της Αιγυπτιακής κοινωνίας, όπως ακριβώς στο έργο του Ναγκίμπ Μαχφούζ.
Η πολιτική, η θρησκεία, οι διαφορετικές κοινωνικές τάξεις και κυρίως η αντιθετική νοοτροπία.
Ο αναγνώστης δεν μπορεί παρά να αντιπαραβάλλει τις αιγυπτιακές μορφές με τα εφτά θανάσιμα αμαρτήματα της Καθολικής θρησκείας: λαιμαργία, τσιγκουνιά, λαγνεία, υπεροψία, φθόνος, οκνηρία, οργή. Εντοπίζεται όμως μια βασική διαφορά. Ενώ στον Δυτικό κόσμο το θεϊκό στοιχείο καλεί σε ομόνοια και αγάπη – αποκλείοντας την εχθρότητα – οι ισλαμιστές ζητούν από τους πιστούς «να αγαπούν εν Θεώ και να μισούν εν Θεώ». Το τζαμί δεν είναι απλώς ένας χώρος θρησκευτικής λατρείας και κατάνυξης, αλλά μετατρέπεται σε φυτώριο στρατολόγησης νέων για την συνέχιση ενός πολέμου που δεν θα σταματήσει ποτέ και θα απαιτεί διαρκώς νέα αθώα θύματα.
«Οι Αιγύπτιοι είναι πλασμένοι απ’ τον Θεό για να υποτάσσονται στην εξουσία μιας Κυβέρνησης (…) Υπάρχουν λαοί που ξεσηκώνονται κι επαναστατούν, αλλά ο Αιγύπτιος πάντα έσκυβε το κεφάλι για να φάει το ψωμί του (…) Ο αιγυπτιακός λαός είναι ο πιο χειραγώγιμος λαός της Γης».
Είναι όμως τόσο επίπεδη η ανάλυση της συμπεριφοράς των ατόμων; Εάν λάβουμε υπ’ όψιν την αρχή του νατουραλισμού, στην οποία βασίζεται ο Αλ – Ασουάνι, δηλαδή ότι το περιβάλλον και η αντίληψη των αισθήσεων επιδρούν στην ψυχή, τότε αντιλαμβανόμαστε ότι οι ήρωες αντιδρούν διαφορετικά και συμβάλλουν στη σκιαγράφηση μιας κοινωνίας, που είτε βυθίζεται στην ανομία και την παραβατική συμπεριφορά, από επιλογή ή από ανάγκη, είτε επιζητά να αναστηθεί ενστερνιζόμενη ακραίες ιδεολογίες και φορώντας παρωπίδες. Σε κάθε περίπτωση επικρατούν δύο χαρακτηριστικά: η υποκρισία – διότι όλοι φέρουν ένα ψεύτικο προσωπείο, που κρύβει την αληθινή τους μορφή – και η απουσία της αληθινής αγάπης – με εξαίρεση την περίπτωση του ζεύγους Ζάκι αλ – Ντεσούκι και Μπουσάινας αλ – Σάγιεντ που μετουσιώνεται σε σύμβολο αναγέννησης μιας παραστρατημένης κοινωνίας.
Παρατηρείται επομένως μια εξελικτική πορεία από την άνοδο στην πτώση, από τον συμβιβασμό στην αναγέννηση, συνδυαστικά πάντοτε με την εμπειρία του παρελθόντος και την τόλμη του παρόντος.
Παρόλο που το «Μέγαρο Γιακουμπιάν» είναι το πρώτο βιβλίο του Αλ – Ασουάνι συγκρινόμενο με την «Αυτοκινητιστική Λέσχη της Αιγύπτου», που κυκλοφόρησε επίσης στα ελληνικά το 2015 από τις εκδόσεις Πατάκη και αναφέρεται ως χώρος και στο παρόν έργο, μοιάζει να έχει εντονότερο ρυθμό αφήγησης. Με ακρίβεια και δίχως περιττολογίες, ο συγγραφέας αφήνει πλήρη ελευθερία στις κινήσεις των ηρώων του και επιτρέπει τοιουτοτρόπως την αποκάλυψη της αληθινής ψυχολογικής τους ταυτότητας.
