Γράφει η Ισμήνη Χαρίλα
Πόσες φορές αλήθεια η μυθιστορηματική αφήγηση μιας ιστορίας δεν παραπέμπει νοητά τον αναγνώστη στη σύγκριση με ένα άλλο βιβλίο; Δεδομένου ότι στην τέχνη δεν υπάρχει παρθενογένεση, είναι όντως πολύ πιθανόν να συναντηθούν κοινά στοιχεία σε δυο ή περισσότερα έργα.
Αυτήν ακριβώς την αίσθηση αφήνει στον αναγνώστη «Το Άλικο Γράμμα» του Ναθάνιελ Χόθορν, συγκρινόμενο με τον «Σίλας Μάρνερ» της Τζωρτζ Έλιοτ.
Γραμμένα και τα δυο κατά την διάρκεια του 19ου αιώνα, – το πρώτο εκδόθηκε το 1850 και το δεύτερο το 1861 – συγκαταλέγονται ανάμεσα στα σημαντικότερα έργα της αμερικανικής και βρετανικής αντίστοιχα λογοτεχνίας.
«Το Άλικο Γράμμα» αφηγείται την ιστορία μιας γυναίκας, της Έστερ Πριν, που ζούσε σε μια κοινωνία Πουριτανών της Νέας Αγγλίας του 17ου αιώνα. Η ηρωίδα, μένει έγκυος κατά την δίχρονη απουσία του συζύγου της, κατηγορείται για μοιχεία και τιμωρείται με δημόσια διαπόμπευση, φορώντας στο στήθος της το άλικο γράμμα Α, το αρχικό δηλαδή γράμμα της λέξης Adulteress.
Ο «Σίλας Μάρνερ» εξελίσσεται σε μια βιομηχανική πόλη στον Βορρά της Αγγλίας στις αρχές του 19ου αιώνα. Ο ήρωας κατηγορούμενος για κλοπή, εξαναγκάζεται να εγκαταλείψει την πατρική του εστία και να μετακομίσει σε έναν άγνωστο γι’ αυτόν τόπο.
Και στα δυο έργα επομένως εντοπίζεται κοινή αφετηρία, αφού οι πρωταγωνιστές κατηγορούνται από τις θρησκευτικές κοινότητες, που ελέγχουν τα Κοινά, για νομικά παραπτώματα. Η διαφορά είναι ότι η Έστερ θεωρητικά διέπραξε μοιχεία, ενώ ο Σίλας είναι εντελώς αθώος. Παρόλο που και οι δυο έχουν την δυνατότητα να φύγουν, η Έστερ εξακολουθεί να ζει στο ίδιο μέρος, ακόμα και μετά την γέννηση της κόρης της.
Ο τρόπος ζωής τους παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες. Κατοικούν σε απομακρυσμένα σπιτάκια στο δάσος, δίχως πολυτέλειες και κερδίζοντας τα καθημερινά τους έξοδα από επαγγέλματα συναφή με την κατασκευή ρούχων. Και οι δυο είναι δακτυλοδεικτούμενοι από τους συγχωριανούς τους. Η Έστερ λόγω του άλικου γράμματος που θυμίζει την τιμωρία της και ο Σίλας εξαιτίας του άγνωστου μυστηριώδους παρελθόντος του.
Τόσο η Έστερ, όσο και ο Σίλας αρνούνται πεισματικά να αποκαλύψουν τις λεπτομέρειες και επωμίζονται μόνοι τους όλο το βάρος. Η εξέλιξη της προσωπικής τους πορείας θα τους δικαιώσει στα μάτια των υπολοίπων, χαρίζοντας στην μεν πρώτη την ηρεμία και στον δε δεύτερο την ευτυχία.
Η κόρη της Έστερ, η Περλ, φαίνεται σαν να είναι η ζωντανή τιμωρία της. Εκείνη που οδηγεί στην αποκάλυψη και την δικαίωση. Αντιθέτως η θετή κόρη του Σίλας, η Έπι, είναι εκείνη που του ανοίγει ένα νέο παράθυρο στην ελπίδα, τον βοηθά να ενταχθεί στην κοινότητα και να γίνει ευτυχισμένος.
Το μυστήριο του ονόματος του βιολογικού πατέρα της Περλ, αλλά και της Έπι, παραμένει ως το τέλος και η αποκάλυψη γίνεται από τους ίδιους.
Η αλχημεία, η εναλλακτική ιατρική, η δύναμη της θρησκευτικής πίστης, ο έντονος προσηλυτισμός, η χειραγώγηση και η τιμωρία κάθε παρεκκλίνουσας συμπεριφοράς παρουσιάζονται και στα δυο έργα. Ενδεχομένως με εντονότερο τρόπο στο «Άλικο Γράμμα», το οποίο είναι λογικό αφού αναφέρεται στον 17ο αιώνα, μια εποχή με διαφορετική φιλοσοφική άποψη. Επιπρόσθετα η πεποίθηση ότι ο Σατανάς ασκούσε μια ιδιαίτερη εξουσία, που κυριαρχούσε στις περισσότερες πουριτανικές αποικίες του Νέου Κόσμου κατά τον 17ο αιώνα, οδήγησε στο διαβόητο κυνήγι των Μαγισσών του Σάλεμ. Έμμεση αναφορά γι’ αυτήν την ιστορία υπάρχει και στο «Άλικο Γράμμα» και ας μην ξεχνάμε τις μαρτυρίες που υποστηρίζουν ότι ο Ναθάνιελ Χόθορν πρόσθεσε ένα [w] στο επίθετό του θέλοντας να κρατήσει αποστάσεις από κάποιους πρόγονούς του, που ήταν δικαστές στη δίκη των Μαγισσών του Σάλεμ.
Ένα άλλο στοιχείο που θα πρέπει να αναλυθεί είναι το θέμα της ψυχογράφησης. Οι ήρωες της Έλιοτ δεν αφήνουν ερωτηματικά για τις πράξεις τους, ακόμη και γι’ αυτές που δεν αναλύονται. Αντιθέτως οι ήρωες του Χόθορν φαίνονται κάπως επιδερμικοί σε ό, τι έχει να κάνει με την ίδια την πράξη της μοιχείας, που τουλάχιστον πρακτικά δεν υφίσταται. Καταδιώκονται πολύ περισσότερο από την τιμωρία, που εντέλει υποβάλλουν οι ίδιοι στους εαυτούς τους, και την αντίστασή τους προς αυτήν – η μεν Έστερ με σθένος και ο δε εραστής της με δειλία – που ουσιαστικά ακυρώνουν την ίδια την δύναμη της αγάπης.
Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για δυο σημαντικά βιβλία της παγκόσμιας λογοτεχνικής κληρονομιάς, που θίγουν βασικά ζητήματα γύρω από την ελευθερία της βούλησης και τα όρια της κοινωνικής εμπλοκής που εκφράζεται μέσω της νομοθετικής εξουσίας.
