Του Φώτη Καλιαμπάκου.
ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ. Λιγότερες από 48 ώρες μετά από την τελευταία εμφάνιση της ευρωπαϊκής ορχήστρας με τις περισσότερες εμφανίσεις στις ΗΠΑ, της ιστορικής Φιλαρμονικής Ορχήστρας της Βιέννης, η πιο «ευρωπαϊκή» ορχήστρα της Αμερικής, επίσης διάσημη Συμφωνική Ορχήστρα της Βοστώνης πήρε τη θέση της στη σκηνή του Carnegie Hall την εβδομάδα που μας πέρασε.
Ο χαρακτηρισμός αυτός οφείλεται στα ιδιαίτερα εκλεπτυσμένα έγχορδα της ορχήστρας από τη Μασαχουσέτη, τα οποία όμως δίνουν έμφαση στον όγκο και το «σολιστικό» χαρακτήρα, πιο κοντά ίσως τηρουμένων των αναλογιών στη Φιλαρμονική του Βερολίνου, σε σχέση με την εκφραστικότητα και το σχεδόν «μεταφυσικό» βάθος των Βιεννέζων, με το κοντράστ να είναι έντονο λόγω της μικρής χρονικής απόστασης των δύο εμφανίσεων.
Σύγχρονα έργα
Και οι τρεις συναυλίες περιελάμβαναν έργα του 20ού και 21ου αιώνα μια και η ορχήστρα δίνει έμφαση στη σύγχρονη μουσική. Το πιο μεγάλης κλίμακας σύγχρονο έργο παρουσιάστηκε την τρίτη ημέρα. Ηταν το: Dream of a Song, for Countertenor, Female Chorus and Orchestra του γεννημένου το 1960 Βρετανού συνθέτη George Benjamin, ο οποίος άντλησε την έμπνευσή του από εβραϊκά ποιήματα από την Ανδαλουσία του Μεσαίωνα αλλά και του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα (1898-1936), με τον κύριο ρόλο στην ερμηνεία των κειμένων να δίνεται στον έξοχο κόντρα τενόρο Bejun Mehta.
Το πρόγραμμα της πρώτης ημέρας, μετά από την πολύ λυρική ερμηνεία του έργου του Ραβέλ ξεκίνησε με τις ορχηστρικές αναζητήσεις σε διάφορα στυλ και ιδιώματα το Τριπλό Κοντσέρτο για Βιολί, Βιόλα και Bayan (είδος ακορντεόν) της παρούσας στην αίθουσα Sofia Gubaidulina (γενν. 1931) με έξοχους σολίστες, τη Baida Skride στο βιολί, τη Harriet Krijgh στο βιολοντσέλο (σε ένα υπέροχο όργανο από το 1620) και τη Elsbeth Moser στο Bajan.
Βραβευμένος Σοστακόβιτς
Η πρώτη βραδιά ολοκληρώθηκε με μια έξοχη ερμηνεία στην Εβδόμη συμφωνία του Σοστακόβιτς, κάτι που κάθε άλλο παρά έκπληξη δεν ήταν, μιας και λίγες μέρες πριν, η ορχήστρα είχε κερδίσει το Βραβείο Grammy (Best Orchestral Performance) για τις ηχογραφήσεις έργων του διασημότερου Σοβιετικού συνθέτη. Η τεχνικά απαράμιλλη επίδοση των χάλκινων πνευστών, τα μυσταγωγικά ξύλινα, η αξιοθαύμαστη ισορροπία των γκρουπ των οργάνων στην «πυκνή» ενορχήστρωση αποτύπωσαν με εξαιρετικό τρόπο τη σκοτεινή ατμόσφαιρα, τη δραματικότητα και την τραγικότητα της συμφωνίας, που ολοκληρώθηκε (1941) και πρωτοπαρουσιάστηκε (1942) στο πολιορκημένο από τους Ναζί Λένινγκραντ, στην κορύφωση μιας από τις πιο τραγικές στιγμές του πιο δραματικού αιώνα στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Gunter Schuller (1925-2015)
Το έργο του Gunter Schuller: «Seven Studies on Themes of Paul Klee» από το 1959 ακούστηκε με ιδιαίτερη νοσταλγία τη δεύτερη βραδιά, μια και ο διακεκριμένος Αμερικανός συνθέτης, ο οποίος έφυγε από τη ζωή στις 21 Ιουνίου του 2015, ήταν στην προ-προηγούμενη εμφάνιση της Συμφωνικής της Βοστώνης, πριν από δύο χρόνια την άνοιξη του 2015, παρών στην αίθουσα στη νεοϋορκέζικη πρεμιέρα τότε του έργου του: «Dreamscape» από το 2012.
O Schuller, γιος βιολονίστα της Φιλαρμονικής της Νέας Υόρκης, ήταν φίλος του Δημήτρη Μητρόπουλου, ο οποίος τον είχε στηρίξει στα πρώτα του βήματα ως συνθέτης, ενώ έπαιζε κόρνο ενίοτε και υπό τη διεύθυνσή του, όταν κάποιο έργο με τη Φιλαρμονική ή τη ΜΕΤ, απαιτούσε επιπλέον κόρνα. Το 2010 σε εκδηλώσεις της Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης για τον Μητρόπουλο ο Schuller είχε αναφερθεί εκτενώς στο σπουδαίο Ελληνα αρχιμουσικό.
Το έργο για τον Ελβετό εικαστικό καλλιτέχνη Paul Klee (1879-1940) ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρον με τα επτά, μεταξύ τους διαφορετικά τόσο ως προς τα χρησιμοποιούμενα εκφραστικά μέσα-μουσικούς κώδικες όσο και ως προς την ατμόσφαιρα και το στυλ, τμήματα του να αποδίδονται άριστα από την ορχήστρα. Πιο λιτό το πρώτο και το δεύτερο κομμάτι (Antique Harmonies και Abstract), ενώ ιδιαίτερα μελωδικά στο κλίμα των Blues και της Τζαζ το τρίτο (Little Blue Devil).
Στο τέταρτο: «Twittering Machine» ο Schuller, όπως και πολλοί συνάδελφοί του τον εικοστό αιώνα, γοητεύεται και πειραματίζεται με τις “μηχανιστικές” χρήσεις της ορχήστρας. Με μια πολύ διακριτική εισαγωγή από τα ξύλινα πνευστά, το σόλο της βιόλας να θυμίζει «τακσίμι» και πολύ ατμοσφαιρική χρήση της ορχήστρας το πέμπτο μέρος «Arabian Town» μας μετέφερε στην Ανατολή. Μετά το «αέρινο» έκτο μέρος (An Earie Moment) η ορχήστρα με μια καθηλωτική επίδοση ολοκλήρωσε το έργο με το εξαιρετικά ατμοσφαιρικό «Pastorale».
Μότσαρτ-Μπετόβεν Μπερλιόζ
Μετά το έργο του Schuller ακολούθησε αριστουργηματικό Κοντσέρτο για Πιάνο αρ. 22 του Μότσαρτ ο Νέλσονς έδωσε την (αμυδρή έστω) εντύπωση ότι ο ενδιαφερόταν λίγο περισσότερο για την αναλυτική και καθαρή ανάγνωση κάθε λεπτομέρειας της παρτιτούρας από ότι για την λυρική ροή. Τεχνικά άψογος με καθαρό ήχο, δικές του καντέντσες που ανακαλούσαν τις κύριε μελωδίες του έργου, και ενίοτε χιούμορ, ο Πολωνικής καταγωγής σολίστας Emanuel Ax συγκαταλέγεται ανάμεσα στους σημαντικότερους πιανίστες της εποχής μας.
Στο τέλος της δεύτερης βραδιάς μια εξαιρετική παρουσίαση της «Ηρωικής» συμφωνίας του Μπετόβεν, με απόλυτη ισορροπία μεταξύ των γκρουπ των οργάνων, υποβλητικά ξύλινα πνευστά και έξοχα έγχορδα της ορχήστρας με όγκο και εκλέπτυνση να «υφαίνουν» με αριστοτεχνικό τρόπο υπό την άριστη καθοδήγηση του Λετονού αρχιμουσικού την τραγική μεγαλοπρέπεια του αργού μέρους της συμφωνίας και να κυριαρχούν στις υψηλές ταχύτητες του έντονου φινάλε.
Επίσης καθηλωτική, αναλυτικά «κρυστάλλινα» ευκρινής, όχι όμως εις βάρος της μουσικότητας και του πάθους, με κυριαρχικό έλεγχο του Νέλσονς επί της ορχήστρας αλλά και του έργου, η τριήμερη παρουσία της Συμφωνικής Ορχήστρας της Βοστώνης ολοκληρώθηκε με μια εντυπωσιακή επίδοση στο αριστούργημα του Μπερλιόζ, τη Φανταστική Συμφωνία.
