“Εις διαταγήν εμού του ιδίου”

από την Αναστασία Δημητροπούλου.

Για τον δημιουργό του ευφάνταστου ευπατρίδη Δον Κιχώτη της Μάντσας, Μιγκέλ ντε Θερβάντες, δεν γεννιούνται όλοι με ένα αργυρό κουτάλι στο στόμα, όμως όλοι ανεξαιρέτως έχουν δικαίωμα στο όνειρο, όποιο κι αν είναι αυτό.

Και τις περισσότερες φορές επιβάλλεται να μοχθήσουν για να το κατεβάσουν από τ’ αστέρια ως τη γη. Ίσως χρειαστεί να παραμυθολογήσουν, ίσως και να κριθεί σκόπιμο να λερώσουν υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες τα χέρια τους, προκειμένου να το πραγματοποιήσουν.

Ίσως ακόμα και να σκοτώσουν τον παλιό φτωχό τους εαυτό και τη θέση του να πάρει ένα πλούσιο, κυνικό αρσενικό που σκοπεύει να βάλει στα πόδια του χρυσά φτερά και να κυνηγήσει το τρένο που έχασε κάποτε.

Ίσως όλα αυτά να στοχεύουν στην εξαργύρωση της πιο γλυκά ακάλυπτης στους αιώνες, επιταγής. Αυτής πάνω στην οποία, ο έρωτας σημειώνει με ένα πλατύ ειρωνικό χαμόγελο και καλλιγραφικά γράμματα «πληρώσατε εις διαταγήν εμού του ιδίου».

Καλοκαίρι 1922. Κατά τις υγρές νυχτερινές ώρες, το Long Island στο γραφικό χωριό West Egg, αποκτά μιαν άκρως κοσμοπολίτικη κινητικότητα. Η αφρόκρεμα της Νέας Υόρκης κάνει επέλαση στη χαώδη έπαυλη που γειτονεύει με το μικρό, άχαρο σπίτι του Νικ Κάραγουεϊ. Τζαζ μουσική που χαϊδεύει τα ώτα, το άγγιγμα του Μύδα που αποπλανεί τις αισθήσεις, και άφθονο αλκοόλ που σαϊτεύει κενόδοξους ουρανίσκους, όσο παραμένει μυστήριο η ταυτότητα του εκατομμυριούχου οικοδεσπότη, Τζέι Γκάτσμπυ, θα εξάψουν το ενδιαφέρον του γείτονά του. Ο Νικ, απόφοιτος του Γέιλ, βετεράνος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, νην πωλητής ομολόγων στη Νέα Υόρκη, κι εξάδελφος της Νταίζυ Μπουχάναν, την οποία ο πλούσιος κι εκνευριστικός σύζυγός της, Τομ, απατά ασυστόλως με την ταπεινής καταγωγής, Μύρτλ Γουίλσον, δεν θα αργήσει να λάβει πρόσκληση σε ένα από τα πάρτι του Γκάτσμπυ κι ενώ αναρωτιέται ποιός από όλους τους χρυσοκάνθαρους που ευπραγούν συνοδευόμενοι από κοντοκουρεμένα πλουσιοκόριτσα είναι, ο Τζέι Γκάτσμπυ θα τον πλησιάσει πρώτος για να γίνουν οι πρέπουσες συστάσεις. Βετεράνος αξιωματικός κι ο ίδιος κατά την περίοδο του πολέμου, αναγνωρίζει το Νικ και σύντομα εκτός των άλλων, τού εμπιστεύεται το λόγο που φιλοξενεί στη βίλα του το ένα κοσμικό πάρτι μετά το άλλο.

Βαθιά μέσα του πιστεύει πως σε ένα από αυτά θα φανεί το κορίτσι που φίλησε πριν πέντε χρόνια, και έπειτα πέταξε σαν πουλί μέσα από την ενδεή αγκαλιά του για να παντρευτεί κάποιον, του οποίου το χρήμα άξιζε παραπάνω από τον έρωτα και τη δική του αφοσίωση.

Βαθιά μέσα του πιστεύει πως τώρα που και ο ίδιος διαθέτει οικονομική ισχύ και μια ζωή ονειρεμένη, θα ξανακερδίσει τη Νταίζυ Μπουχάναν.

Θεωρεί πως είναι θέμα χρόνου να τη συναντήσει, να αναβιώσει τα δυνατά συναισθήματα που τους ένωσαν και να την ακούσει να λέει με την άπληστη φωνή της ότι ποτέ της δεν αγάπησε τον Τομ Μπουχάναν.

Το σχέδιό του να την ξανακερδίσει, θα υποβοηθήσουν τόσο ο Νικ Κάραγουεϊ, όσο και η ελκυστική γκολφέρ Τζόρνταν Μπέικερ. Ο άντρας που ποτέ δεν πίνει ούτε διασκεδάζει όπως οι καλεσμένοι του, δεμένος σε διονυσιακά ξόρκια, αυτός που ισχυρίζεται ότι όλη του η περιουσία είναι προϊόν κληρονομιάς από συγγενείς που έχουν φύγει, που όσο επιμένει ότι είναι απόφοιτος Οξφόρδης, τόσο επιμένει να φορά ροζ κοστούμια και να μοιάζει στους πλουσίους, μα να μην αφομοιώνεται στη δική τους φαντασμένη και ακατάδεκτη φατρία, αυτός που παρακολουθεί από την προβλήτα τα φώτα της οικογενειακής εστίας της Νταίζυ απέναντι, στο East Egg, θα ανταμώσει ξανά με τον έρωτα στο σπίτι του Νικ. Πολύ σύντομα θα αρχίσει να ονειρεύεται μια ζωή από την αρχή με την αιώνια αγαπημένη του.

Αγνοεί όμως πως η έμφυτη ματαιοδοξία της ψηλομύτας Νταίζυ, ταιριάζει μόνο με του συζύγου της. Αγνοεί πως η αγάπη είναι παγίδα, ή καλύτερα μια καλοκαμουφλαρισμένη ψευδαίσθηση τις περισσότερες φορές, από την οποία βλέπουμε μόνο ένα αμυδρό φως και κάτι άμορφες σκιές.

Αγνοεί πως ο συγκεκριμένος έρωτας είναι μια μάχη χαμένη εκ των προτέρων, και βαδίζει προς την καταστροφή του με την ακρίβεια και τη σιγουριά ενός υπνοβάτη. Αγνοεί πως στις άνομες σχέσεις, τον έλεγχο διατηρούν αυστηρά όσοι απατούν, και ότι τούτη η όμορφη μικρή ανόητη γυναίκα που μοιάζει να γνωρίζει την τιμή όλων των πραγμάτων, αλλά την αξία κανενός, διαθέτει ένα μάτι στο οποίο λάμπει η αφοσίωση στο έντονο ερωτικό της παρελθόν, κι άλλο ένα τυφλωμένο από τον ψυχρό υπολογισμό. Αγνοεί πως εξαιτίας των Μπουχάναν θα μπλέξει στους ιστούς ενός εγκλήματος που ουδέποτε διέπραξε.

Ο Τομ, του οποίου την ερωμένη θα τραυματίσει θανάσιμα το αυτοκίνητο του Γκάτσμπυ, έχοντας μάθει ταυτόχρονα τις απιστίες της συζύγου του, θα την πάρει να φύγουν μακριά του και θα της αποδείξει πως πρόκειται για έναν γοητευτικό απατεώνα. Ο Τομ ουρλιάζει ότι η κύρια ασχολία του αντίζηλού του είναι το λαθρεμπόριο του αλκόολ κι ότι αυτός ο άντρας είναι και θα παραμείνει ένας νεόπλουτος κρετίνος. Η χαριστική βολή για τον Υπέροχο, αλλά τόσο άτυχο Γκάτσμπυ, θα έρθει όταν θα κατηγορηθεί για το θάνατο της Μυρτλ Γουίλσον, κι ο άντρας της θα ανταποδώσει το κακό στα ίσια. Όταν θα βρει το θάνατο απόλυτα προδωμένος από τον έρωτα, η Νταίζυ θα είναι κιόλας μακριά με τον Τομ Μπουχάναν, και κανέναν δε θα απασχολεί το γεγονός πως τη μοιραία νύχτα του δυστυχήματος στο τιμόνι βρισκόταν η Νταίζυ κι ο Γκάτσμπυ την κάλυπτε.

Αυτή είναι η συναρπαστική ιστορία του πολυδιαβασμένου Υπέροχου ή Μεγάλου Γκάτσμπυ, την οποία φιλοτέχνησε ο βασικότερος εκπρόσωπος της Χαμένης Γενιάς των Αμερικανών Λογοτεχνών, και σπουδαίος μυθιστοριογράφος του 20ού. αώνα., Francis Scott Key Fitzgerald. Το μυθιστόρημα που πραγματεύεται καλύτερα από οποιοδήποτε άλλο, την πεμπτουσία του αμερικανικού ονείρου, τον πλούτο που δεν αλλάζει τους ανθρώπους, μα ρίχνει τις μάσκες τους, την καλή τύχη που σπάνια συνοδεύει κάποιον ως την έξοδο, τον έρωτα που ανέκαθεν έπνιγε περισσότερους στα κύματά του από ό,τι ο Ποσειδώνας στα δικά του, και την πτώση που μοιάζει με δρόμο που παίρνει καθένας παρατημένος από τους άλλους, ξέρει ότι ένας άντρας πρέπει να τολμά ό,τι αρμόζει σε έναν αληθινό άντρα, και πως κατά τον Προυστ, έρχεται πολύ σύντομα η στιγμή που δεν υπάρχει τίποτα για να περιμένουμε ή να αποσώσουμε.

Στον Υπέροχο ή Μεγάλο Γκάτσμπυ είχαν δοθεί οι εξής τίτλοι από τον άδικα χαμένο στα 44 του χρόνια και αλκοολικό, Fitzgerald: Among Ash-Heaps and Millionaires, On the Road to West Egg, Trimalchio in West Egg, Gold-Hatted Gatsby, The High-Bouncing Lover, Under the Red, White and Blue, όμως αλήθεια, τι άλλο θα μπορούσε να είναι πιο μεγαλειώδες από το όνομα ενός ερωτευμένου άντρα που δεν ήταν παρά ένας θλιβερός σωρός από μυστικά, και που το μέλλον του δεν ήταν ένα δώρο, αλλά ένα επίτευγμα όλο καμωμένο από στραβοτιμονιές; Ο Γκάτσμπυ που χαρακτηρίστηκε από πολλούς ένα δοξασμένο ανέκδοτο μετά την έκδοσή του, που για τους κριτικούς δεν ήταν παρά η νεκρολογία στο ταλέντο του δημιουργού του, κι ήσσονος σημασίας έργο, κατά την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου τον έκανε υπέρηφανο πουλώντας 150.000 αντίτυπα.

Όμως ο χαρισματικός Fitzgerald που από πολλούς ταυτίστηκε με τον ίδιο τον πρωταγωνιστή του, κι από άλλους με το Νίκ Κάραγουεϊ που αποτελεί και τον αφηγητή της ιστορίας, δε ζούσε για να απολαύσει την εμπορική επιτυχία του. Αυτός ο σαγηνευτικός προφήτης του μεγάλου Κραχ, με μια ιστορία βασισμένη στην επιτυχία, τα χρήματα, τα ξέφρενα γλέντια, την αναζήτηση της ευτυχίας και του έρωτα, που θα είναι πάντα επίκαιρη, γνέφει μαζί με άλλους ομότεχνούς του από το πάνθεον της λογοτεχνικής αιωνιότητας.

Ο Fitzgerald που έπρεπε να εντυπωσιάσει τη σύζυγό του Zelda για να την κάνει δική του, αποδεικνύει μέσα από ένα μυθιστόρημα – κριτική πάνω στην κοινωνικoπολιτισμική ιστορία της Αμερικής κατά τα φρενιτιώδη ’20s, ότι όλη η λογοτεχνία γίνεται αυτοβιογραφική όταν κανείς έχει πραγματικό ταλέντο, ότι η τέχνη του μυθιστορήματος έγκειται στην έκφραση των αισθημάτων της εποχής και ταυτόχρονα των σκέψεων του δημιουργού, και ότι τελικά μια ματιά στους ανθρώπους που ο Θεός έδωσε το χρήμα είναι αρκετή, για να καταλάβει κανείς ότι το μόνο κακό που ξορκίζει είναι η φτώχεια, αποτεφρώνοντας όμως με υπόγειο τρόπο την ευτυχία.