Του Φώτη Καλιαμπάκου.
Κατά τη διάρκεια της θητείας του ως μουσικός διευθυντής της Φιλαρμονικής Ορχήστρας της Νέας Υόρκης, η οποία ολοκληρώνεται φέτος, ο Αλαν Γκίλμπερτ προσπάθησε να δώσει έμφαση στη σύγχρονη μουσική δημιουργία όχι μόνο με την ερμηνεία, αλλά και με την παραγγελία, από πλευράς της ορχήστρας, νέων έργων, τα οποία, είτε παρουσιάζονταν κατά τη διάρκεια της σεζόν, είτε κατά τη διάρκεια της «NYBIENNAL», του ειδικού αφιερώματος στη σύγχρονη μουσική, η θεσμοθέτηση του οποίου υπήρξε επίσης πρωτοβουλία του.
Ο ίδιος ο Γκίλμπερτ στο πόντιουμ διακρίνεται ιδιαίτερα στα σύγχρονα έργα, εκπέμπει δυναμισμό και αυτοπεποίθηση και οδηγεί την ορχήστρα σε έξοχες επιδόσεις. Συνηθίζει μάλιστα πριν από κάθε συναυλία με νέα έργα, να παίρνει το μικρόφωνο για να εισαγάγει το κοινό στους κώδικές τους.
Ο Λεωνίδας Καβάκος, Artist in Residence φέτος της Φιλαρμονικής, κλήθηκε στο πλαίσιο αυτό να ερμηνεύσει ένα, γραμμένο μάλιστα για εκείνον, νέο έργο, το Τέταρτο Κοντσέρτο για Βιολί και Ορχήστρα της Lera Auerbach, με την οποία ο ίδιος διατηρεί στενή σχέση από το παρελθόν. Η γεννημένη το 1973 στην πάλαι ποτέ Σοβιετική Ενωση συνθέτης, επιχειρεί αντλώντας έμπνευση από την αρχαία ελληνική μυθολογία, και τη συνδεδεμένη με το Χάος, τον Υπνο αλλά και το Θάνατο, «Νύκτα» – στον τίτλο του έργου στην ονομαστική: «Νυξ» – να αναφερθεί, με φιλοσοφικό, κατά τον Αλαν Γκίλμπερτ, τρόπο-υπόβαθρο στον κόσμο των ονείρων αλλά και της πρόσληψης του χρόνου και της, σχετικής και με τα δύο, μνήμης με μία σειρά δεκατριών «μουσικών» ονείρων, διαφορετικών μεταξύ τους με επιθετικούς προσδιορισμούς στα ιταλικά, όπως μεταξύ άλλων: «Libero», «Pesante», να προσδιορίζουν τη φύση τους.
Και ενώ η αρχαία ελληνική μυθολογία γοήτευε τη συνθέτη από την παιδική της ηλικία, καταλυτική εμπειρία στη ζωή αλλά και τα, όχι μόνο μουσικά, όνειρα της συνθέτριας υπήρξε ασφαλώς η μετανάστευσή της από τα Ουράλια στη Νέα Υόρκη, μια πόλη «ονειροπόλων» στα λόγια της ιδίας, η οποία δεσπόζει και λόγω της επιλογής της ορθογραφίας και στον τίτλο του Κοντσέρτου: «NYx: Fractured Dreams». Στην κοινή συνέντευξή τους με την Auerbach στους «New York Times» ο Καβάκος τόνισε και τη σημασία της Σιωπής, δίπλα στη Νύχτα, τα Ονειρα και τη Μνήμη.
Η δομή του έργου
Και μπορεί η Auerbach, όπως εξήγησε και η ίδια κατά την εισαγωγική ομιλία της πριν από τη συναυλία, να προσπάθησε με τη δόμηση του έργου σε 13 τμήματα-όνειρα να απομακρυνθεί από την παράδοση των τριών μερών, (αργό-γρήγορο-αργό) του κλασσικού κοντσέρτου, το έργο παραμένει πάντως στα «όρια» της τονικότητας, ενώ οι θεματικές της νύχτας και του ονείρου έχουν ασφαλώς μακρά παράδοση στη δυτική μουσική, με τη μελοποίηση του «Τραγουδιού της Νύχτας» του Νίτσε από τον Γκούσταβ Μάλερ στην Τρίτη Συμφωνία να αποτελεί ένα από τα κορυφαία παραδείγματα.
Ο κύριος ρόλος ανήκε, όπως στο παραδοσιακό Κοντσέρτο, ίσως και λίγο περισσότερο, στο βιολί με μια καντέντσα του οποίου ξεκινά, με την ορχήστρα στην πρώτη της εμφάνιση με έντονα πιτσικάτι, ενίοτε με λυρικές «ρέουσες» μελωδίες, όπως στο μέρος με το χαρακτηρισμό «Nostalgico», ενίοτε ατμοσφαιρικές (Adagio misterioso), συχνά πιο δραματικές ή και εκρηκτικές, προσπαθώντας να αποδώσουν το: «Tragico».
Το έργο είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ιδιαίτερα στο σολιστικό του κομμάτι, στο οποίο η συνθέτης φάνηκε, κατά την ταπεινή μας γνώμη, να επιτυγχάνει σε μεγαλύτερο βαθμό την εκπλήρωση του πλούτου των ιδεών της από ό,τι στην ενορχήστρωση που σε ορισμένα σημεία ίσως να μην «υπηρετούσε» στο ίδιο επίπεδο με το βιολί την «ύφανση» της ατμόσφαιρας του «Τραγικού» ή του «Μαγικού». Αλλά σε αυτή την πρώτη εντύπωση ίσως να μην είναι άμοιρος ευθυνών και ο Καβάκος με την, και πάλι, έξοχη επίδοσή του, που δύσκολα άφηνε κάποιον να συγκεντρωθεί σε ό,τι γινόταν πίσω από το υπέροχο Στραντιβάριους.
Με απαράμιλλη τεχνική, υπέροχο ήχο και σεβασμό στις διαφορετικές διαθέσεις ή και στυλ των 13 «ονείρων» της Auerbach, ο Ελληνας σολίστας καθήλωσε, για ακόμα μια φορά φέτος, το κοινό της Νέας Υόρκης και αποθεώθηκε από αυτό αλλά και τους μουσικούς, καθώς και από τη συνθέτη, αλλά και τον Γκίλμπερτ, ο οποίος είχε πλέξει το εγκώμιό του και κατά τη διάρκεια της εισαγωγικής του ομιλίας.
Σε κονσέρτο του Μπραμς
Η επόμενη, και τελευταία για φέτος, εμφάνιση του Λεωνίδα Καβάκου στη Νέα Υόρκη θα πραγματοποιηθεί στα μέσα Μαΐου. Ο Ελληνας σολίστας θα συμπράξει και πάλι με τη Φιλαρμονική και τον Αλαν Γκίλμπερτ, σε ένα έργο, αυτή τη φορά από τα πιο αγαπημένα και δημοφιλή του ρεπερτορίου, στο οποίο διακρίνεται ιδιαίτερα, το Κοντσέρτο για Βιολί και Ορχήστρα του Γιοχάνες Μπραμς.
Ηδη βέβαια στο πρόγραμμα του «Carnegie Hall» της επόμενης σεζόν ξεχωρίζει ακόμα μια εμφάνιση του Ελληνα καλλιτέχνη στη Νέα Υόρκη: η σύμπραξη του και στα τρία «Τρίο» επίσης του Μπραμς, με δύο σπουδαίους συναδέλφους του, τον διακεκριμένο Πολωνικής καταγωγής πιανίστα Emanuel Ax και τον κορυφαίο τσελίστα Yo-Yo Ma.
Ο τελευταίος, λίγες μέρες αργότερα, πήρε τη σκυτάλη από τον Καβάκο στην παρουσίαση ενός ακόμα νέου έργου, και πάλι με τη Φιλαρμονική και πάλι υπό τη διεύθυνση του Γκίλμπερτ, του Κοντσέρτου για Βιολοντσέλο του Φινλανδού συνθέτη και μαέστρου Εσα-Πέκα Σάλονεν, ο οποίος είναι και ο Composer in Residence της Φιλαρμονικής. Το έργο αυτό μαζί με την Τέταρτη συμφωνία του Γκούσταβ Μάλερ, η οποία ακολούθησε το έργο της Auerbach, η Φιλαρμονική τα παρουσίασε εν τω μεταξύ σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις, ανάμεσά τους το Λουξεμβούργο και τη Βιέννη αλλά και την νεότευκτη εντυπωσιακή Elbphilharmonie (στην οποία αναφέρθηκε ο «Εθνικός Κήρυκας») του Αμβούργου, στην ευρωπαϊκή της περιοδεία που διήρκησε ως τα τέλη Απριλίου, την τελευταία της θητείας του Γκίλμπερτ.
Η δωρεάν συναυλία
Στην έξοχη παρουσίαση της Τέταρτης συμφωνίας του Μάλερ θα επανέλθουμε επίσης με αφορμή την επανάληψή της στην ετήσια δωρεάν συναυλία της Φιλαρμονικής τη Δευτέρα 29 Μαΐου στον Καθεδρικό Ναό της Νέας Υόρκης, St. John the Divine, ο μεγαλειώδης χώρος του οποίου μετατρέπει σε σχεδόν μεταφυσική εμπειρία τις συναυλίες αυτές.
https://www.ekirikas.com/%CF%80%CE%B1%CE%B3%CE%BA%CF%8C%CF%83%CE%BC%CE%B9%CE%B1-%CF%80%CF%81%CE%B5%CE%BC%CE%B9%CE%AD%CF%81%CE%B1-%CE%BC%CE%B5-%CF%84%CE%BF%CE%BD-%CE%BB%CE%B5%CF%89%CE%BD%CE%AF%CE%B4%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CE%B2/
