Της Δήμητρας Ποντοπόρου.
Η μητέρα, μήτρα ζωής. Οι λέξεις μητέρα και μήτρα διαφέρουν μόνο στο ε. Γιατί στη μήτρα της μητέρας επιτελείται το θαύμα της δημιουργίας νέας ζωής, άρρηκτα δεμένης για εννέα μήνες με τον οργανισμό της σε μία σχέση τροφοδοσίας και ενδότερης επικοινωνίας.
Η μητέρα εξακολουθεί να είναι μήτρα για τα παιδιά της και μετά την εγκυμοσύνη της. Για όλη της τη ζωή. Μια φωλιά που τους δίνει αγάπη, αποδοχή, κατανόηση, στήριξη, τροφή για εξέλιξη και δημιουργία. Μια σταθερή, ανοιχτή αγκαλιά ό,τι κι αν συμβεί, όποιες κι αν είναι οι επιλογές τους, όποιες δυσκολίες κι αν συναντήσουν στη ζωή, όσο κοντά της και όσο μακριά της κι αν βρίσκονται.
Μόνο που καθώς μεγαλώνουν, η αγκαλιά της μητέρας έχει πάντα και τη λαχτάρα να τα κρατήσει παραπάνω. Δυο δεκαετίες του χρόνου της ζωής της τις αφιέρωσε να τα αναθρέψει, σωματικά και πνευματικά. Παρά τον κόπο και τις θυσίες είναι θλιβερή η μέρα που φεύγουν από το σπίτι, για να ακολουθήσουν το δικό τους δρόμο.
Και είναι πανηγύρι οι μέρες που επιστρέφουν στη γονεϊκή φωλιά. Φέρνουν χαρά στο σπίτι, το νεανικό κόσμο τους, τα γέλια, τις μουσικές τους, τις κεφάτες παρέες τους, τις ιδέες τους. Κι ας χρειάζεται οι γονείς, ως παλιά γενιά, να ανοίγουν καινούργια αρχεία στο σκληρό δίσκο του νου τους, για να χωράνε τη φρέσκια ματιά στα δεδομένα τους. Η νέα γενιά, πάντοτε διαφορετική από την προηγούμενη. Τουλάχιστον στα νιάτα της.
Η λέξη μήτρα έχει και άλλη έννοια, το καλούπι. Δεν απολαμβάνουμε ενδόμυχα να έχουν τα παιδιά μας παρόμοιες ιδέες, αξίες, ιδεολογία, στυλ ζωής με τις δικές μας; Μας δίνει μια σιγουριά, μας ανακουφίζει, νιώθουμε μεγαλύτερη εγγύτητα και φυσικά η αποδοχή είναι αμοιβαία. Αντίθετα, εάν αποκλίνουν, φουντώνουμε από ανησυχία.
Αδικη κοινωνία
Κι όμως στη μητέρα η κοινωνία δεν υπήρξε δίκαιη. Οχι μόνο τίποτε δεν της προσφέρθηκε, αλλά της αφαιρέθηκαν και στερήθηκε τα βασικά στοιχεία της ανθρώπινης υπόστασης. Μέχρι τον περασμένο αιώνα και ακόμα στα περισσότερα μέρη του πλανήτη, η μητέρα βιώνει εξευτελισμό, υποτίμηση και συχνά κακοποίηση.
Το πλάσμα αυτό, που η φύση του έδωσε το εξαιρετικό προνόμιο, τη θεία χάρη, να φέρει την ίδια τη ζωή, αντί να χαίρει εξαιρετικής τιμής, χιλιετίες ολόκληρες εισέπραττε την περιφρόνηση και τον κατατρεγμό. Απορεί κανείς, από ποια πηγή αντλούν οι μητέρες αυτήν την ανιδιοτελή αγάπη που απλόχερα προσφέρουν στα παιδιά τους; Τόσο ισχυρή είναι η σύνδεση μητέρας και μωρού στη μήτρα. Τόσο ισχυρό είναι το μητρικό φίλτρο της αγάπης, ακόμα και για μητέρες που δεν κυοφόρησαν οι ίδιες τα παιδιά τους.
Αν ξεφυλλίσουμε την ιστορία της ανθρωπότητας θα δούμε απίστευτες συνθήκες. Η γυναίκα θεωρείτο πράγμα. Χωρίς άποψη, χωρίς συναισθήματα, χωρίς νου, όφειλε τυφλή υπακοή στον άνδρα, στον πατέρα ή σύζυγο. Ακόμα και σήμερα σε πολλά μέρη η μητέρα δεν κάθεται στο τραπέζι μαζί με τους άνδρες, μόνο τους υπηρετεί. Η ονομαστική γιορτή του άνδρα γιορταζόταν με μεγάλο τραπέζι, ενώ της μητέρας ποτέ.
Σε κάποια χωριά η μητέρα απαγορευόταν να απευθύνει το λόγο στον άνδρα της και μόνο, όταν αποκτούσε αγόρι, της δινόταν αυτό το δικαίωμα. Σε μικρότερο από ό,τι παλιότερα ποσοστό οικογενειών, αλλά εξακολουθεί να ισχύει και σήμερα, η γέννηση αγοριού θεωρείται εξαιρετικό γεγονός, ενώ του κοριτσιού απλώς γεγονός. Πριν λίγα χρόνια ο πατέρας σε σχετική ερώτηση απαντούσε: «Εχω ένα παιδί και ένα κορίτσι.» Για τον γιο ήταν καμάρι, αλλά εάν η κόρη έκανε το έγκλημα να αγαπήσει και να επιλέξει με ποιον θα ήθελε να φέρει στον κόσμο και να αναθρέψει τα παιδιά της, κηλίδωνε την τιμή του πατέρα και του αδελφού. Το αίμα της κάποιες φορές ξέπλενε την ντροπή.
Αντίθεση με την αρχαιότητα
Κι ενώ στην αρχαία Σπάρτη η εκπαίδευση των κοριτσιών ήταν υποχρεωτική, όπως και των αγοριών, εκτιμώντας πως έτσι οι καλλιεργημένες μητέρες θα εμφυσούσαν στα παιδιά τους τις αξίες της σπαρτιάτικης κοινωνίας, ώστε να γίνουν καλύτεροι πολίτες, σήμερα ο αναλφαβητισμός πλήττει περισσότερο τις γυναίκες. Σε πολλά σπίτια ακόμα και στην προηγούμενη γενιά, οι γυναίκες αποτρέπονταν από τα γράμματα και τις σπουδές. Η καλλιέργεια και ο νους δεν συμβιβάζονταν με την υποτελή θέση της μητέρας στην οικογένεια.
Σήμερα αυτά ακούγονται σαν παραμύθια, διότι πολλά έχουν αλλάξει, χάρη στην ακατάβλητη θέληση, το πείσμα και τη μαχητικότητα απανταχού πρωτοπόρων γυναικών. Η γυναίκα είναι άξια θαυμασμού, διότι έφτασε σε αυτό το σημείο μετά από αγώνες, θυσίες, εξευτελισμούς, κατακτώντας πόντο-πόντο την ελευθερία της, την αξιοπρέπεια, τον αυτοσεβασμό της.
Τίποτα ποτέ δεν της παραχωρήθηκε. Εργαζόμενη κατέκτησε την αυτονομία της. Ομως η εργαζόμενη μητέρα έχει επωμισθεί πολλούς ρόλους. Φιλοδοξεί να είναι τέλεια σε όλους και όλοι προσδοκούν από αυτήν την τελειότητα. Καθόλου εύκολο. Πολύ περισσότερο πολλοί σύζυγοι παραμένουν στον παραδοσιακό ρόλο. Στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα οι γυναίκες πρωτεύουν, αλλά στα ανώτατα αξιώματα λίγες μητέρες φτάνουν, διότι αναγκάζονται ή επιλέγουν να βάλουν προτεραιότητες, την οικογένεια, τα παιδιά.
Και η Πολιτεία δεν είναι αρκετά ευαίσθητη στη σωστή αντιμετώπιση της εγκυμοσύνης και της μητρότητας, ώστε να στηρίζει τις εργαζόμενες μητέρες. Στενόμυαλη επιλογή. Ηρεμες μητέρες δημιουργούν καλύτερες συνθήκες για την ανατροφή σωστότερων ανθρώπων και θα έφεραν ένα δυναμικό αγάπης και φροντίδας, που σε οποιαδήποτε εργασία θα μπορούσε να είναι χρήσιμο.
Ο τελικός κερδισμένος θα ήταν οι οικογένειες και οι κοινωνίες μας. Σήμερα, αντίθετα, φέρουν στο σπίτι και στην εργασία τον εκνευρισμό και το άγχος στην προσπάθειά τους να συνδυάσουν τους δύο ρόλους τους χωρίς εκπτώσεις σε κανέναν.
Καταδυνάστευση και περιφρόνηση
Οι κοινωνίες του πλανήτη χαρακτηρίζουν τη γη, που καρποφορεί και αποτελεί τη βάση της επιβίωσης του ανθρώπου, θηλυκή οντότητα ή θηλυκού γένους ουσιαστικό (όπως στην ελληνική γλώσσα η Δήμητρα – η Γη). Οι άνδρες που έχουν ζήσει την αγκαλιά της μητέρας τους την εκτιμούν ιδιαίτερα. Κι όμως οι ανδροκρατούμενες κοινωνίες μας επέλεξαν την καταδυνάστευση και την περιφρόνηση των γυναικών.
Επαναστάσεις γυναικών δεν έχουμε στην ιστορία, ενώ έχουμε δούλων, άλλων κοινωνικών ομάδων, κοινωνικών τάξεων και εθνών. Ακόμα και σήμερα, που οι γυναίκες έχουν να διεκδικήσουν τόσα και να ξεπεράσουν τόσα εμπόδια στο δρόμο που μόλις τις τελευταίες δεκαετίες άνοιξε προς πιο ανθρώπινες συνθήκες ζωής, δεν έχουν οργανωθεί όπως θα περίμενε κανείς, αποτελώντας το μισό πληθυσμό του πλανήτη. Δεν εννοώ πως η μητέρα επιδιώκει την αντιπαλότητα με τον πατέρα. Δικαιούται όμως να συμπορεύεται και να συντροφεύεται προς κοινούς στόχους με ίσους όρους και ίσες ευκαιρίες.
