από την Άρια Σωκράτους.
Η μετανάστευση είναι δύσκολη από καθαρά προσωπική άποψη: σκεφτόμαστε πάντα τον πόνο της νοσταλγίας, το χειρότερο όμως είναι ο πόνος της αποξένωσης, η διαδικασία κατά την οποία γίνεται ξένο κάτι που μας ήταν κοντινό.
Η διαδικασία είναι αντίστροφη ως προς τη χώρα που μεταναστεύει κανείς: αυτό που ήταν ξένο γίνεται σιγά σιγά οικείο και προσφιλές.
Το παράδοξο στην ξενικότητα στην συνταρακτική της μορφή όπως λέει και ο Κούντερα, δεν εκδηλώνεται με μια άγνωστη γυναίκα που της κολλάμε αλλά με μια γυναίκα που ήταν άλλοτε δική μας.
Μόνο η επιστροφή στη γενέτειρα έπειτα από μακρόχρονη απουσία μπορεί να αποκαλύψει την ουσιαστική ξενικότητα του κόσμου και της ύπαρξης.
Μετανάστευση θεωρείται η καταναγκαστική παραμονή στα ξένα για κάποιον που θεωρεί μοναδική πατρίδα την γενέτειρα του. Η μετανάστευση όμως παρατείνεται και μια καινούρια πίστη αρχίζει να γεννιεται, η πίστη στην υιοθετημένη χώρα και τότε έρχεται η στιγμή της ρήξης.
Ο Βλαδιμίρ Ναμπόκοφ έζησε είκοσι χρόνια στη Ρωσία, εικοσιένα χρόνια στην Ευρώπη, είκοσι χρόνια στην Αμερική και δεκαέξι χρόνια στην Ελβετία. Υιοθέτησε σαν συγγραφική γλώσσα του τα αγγλικά αλλά την αμερικανική θεματογραφία κάπως λιγότερο, στα μυθιστορήματα του πολλοί ήρωες είναι Ρώσοι. Ωστόσο, διακήρρυσσε απερίφραστα και επίμονα πώς είναι Αμερικανός πολίτης και Αμερικανός συγγραφέας.
Ο Καζίμιες Μπράντυς έζησε στην Πολωνία εξηνταπέντε χρόνια και μετά το πραξικόπημα του Γιαρουζέλσκι το 1981 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι. Γράφει μόνο στα πολωνικά, έχει πολωνική θεματογραφία κι ωστόσο αν και μετά το 1989 δεν υπάρχει πια κανένας πολιτικός λόγος να ζει στο Παρίσι, δεν επιστρέφει ποτέ στην Πολωνία.
Ο Μίλαν Κούντερα υποστηρίζει πως αυτή η κλεφτή ματιά αποκαλύπτει καταρχάς το καλλιτεχνικό πρόβλημα του μετανάστη. Τα ποσοτικώς ίσα κομμάτια της ζωής του δεν έχουν το ίδιο βάρος στη νεαρή και στην ώριμη ηλικία. Η ώριμη ηλικία μπορεί να είναι πλουσιότερη και σημαντικότερη και για τη ζωή και για την δημιουργική δραστηριότητα αλλά το υποσυνείδητο, η μνήμη, η γλώσσα και όλο το υπόβαθρο της δημιουργίας διαμορφώνονται πολύ νωρίς.
Αυτό για ένα γιατρό δεν δημιουργεί πρόβλημα αλλά για ένα μυθιστοριογράφο, για ένα συνθέτη, για ένα ηθοποιό, να απομακρυνθεί από τον τόπο με τον οποίο συνδέεται η φαντασία και οι έμμονες ιδέες του, άρα τα θεμελιώδη θέματα του, θα μπορούσε να προκαλέσει ένα είδος ρήγματος. Πρέπει να επιστρατεύσει όλες του τις δυνάμεις, όλη την καλλιτεχνική πονηριά του για να μεταρέψει τα μειονεκτήματα αυτής της κατάστασης σε πλεονεκτήματα.
Το ρήγμα που επέρχεται κατακλυσμιαία και αποκόπτει τους γόρδιους δεσμούς με τη γενέτειρα του μπορεί να αποβεί σωτήριο και άκρως δημιουργικό για την καλλιτεχνική του δεινότητα και η μετανάστευση αποδεικνύεται γι’αυτόν η πνευματική και δημιουργική του ανάσταση.
