Γράφει ο Βαγγέλης Τζανόπουλος

Το μπαρόκ ήταν σαφώς ο ιδανικός τόπος για να επιτελεστεί η γένεση της όπερας, ενώ η όπερα αποτελεί τον καλύτερο τρόπο για να εντοπίσει κανείς το μεγαλείο των πολυάριθμων μπαρόκ στοιχείων τα οποία την κατακλύζουν. Η όπερα θα κατορθώσει να συναρμόσει όλα τα διαθέσιμα συστατικά της εποχής (τέλη του 16ου αιώνα έως τα τέλη του 18ου αιώνα), τα οποία καταφέρνουν να διεγείρουν τον συναισθηματικό κόσμο του εκάστοτε αντιλήπτορα, για να αποτελέσει αδιαμφισβήτητα την πιο αντιπροσωπευτική μπαρόκ ολότητα.
Μία από τις σπουδαιότερες μορφές της μπαρόκ όπερας αποτελεί ο Χέντελ, Τζορτζ Φρέντερικ (Handel, Georg Friederich 1685-1759).

Το οπερατικό του έργο Ρινάλδος (1711, 1731 δεύτερη εκδοχή) που έχει μορφή σοβαρής όπερας (Opera seria), ξεχωρίζει ως ένα από τα πιο όμορφα και συγκινητικά του δημιουργήματα. Διακατέχεται από μια έκδηλη συναισθηματική αμεσότητα η οποία πηγάζει από την αριστουργηματική μουσική που συνέθεσε ο Χέντελ, η οποία εξυψώνει την συγκινησιακή δύναμη του λιμπρέτου που έγραψε ο Τζάκομο Ρόσσι, η συναισθηματική φόρτιση απορρέει κυρίως όμως από τις τριανταμία άριες, ως απότοκη καινοτομία της μπαρόκ μουσικής, οι οποίες ενυπάρχουν στις τρεις πράξεις της όπερας του Ρινάλδου
Τις πιο φημισμένες άριες της όπερας του Ρινάλδου, αποτελούν η άρια της Αλμιρήνης «Lascia ch’io pianga» («Άσε να θρηνήσω» στην τέταρτη σκηνή της δεύτερης πράξης) και η άρια του Ρινάλδου «Cara sposa» («Ακριβή μου αγαπημένη» στην έβδομη σκηνή της πρώτης πράξης). Ο ίδιος ο Χέντελ, όπως ομολόγησε στον βιογράφο του Τζον Μέινγουέρινγκ (1735-1807), θεωρούσε την «Cara sposa» την καλύτερη άρια του, μαζί με την άρια «Ombra cara di mia sposa» από την όπερα Ραδάμιστος. Στην όπερα του Ρινάλδου στο τέλος της πρώτης πράξης, η μάγισσα Αρμίδα απαγάγει πάνω σε ένα μαύρο σύννεφο την αγαπημένη του Ρινάλδου Αλμιρήνη, ο Ρινάλδος ανήμπορος να αντικρούσει τα μαγικά ξόρκια της Αρμίδας, θρηνεί για την αρπαγή της «Ακριβής του αγαπημένης». Ο θρήνος του εκφράζεται μέσα από την άρια «Cara sposa» η οποία δημιουργεί μια συγκινησιακή αιχμαλωσία στον ακροατή με έναν μοναδικό τρόπο, που μόνο η μπαρόκ τεχνοτροπία δύναται να επιτύχει.

Η Cara sposa, αποτελεί άρια ντα κάπο (από την αρχή), έχουσα τριμερή δομή με φόρμα Α-Β-Α.

Αργό (Largo):
Cara sposa, amante cara, dove sei?
Ritorna, ritorna a’ pianti miei.
Cara sposa, Deh! Ritorna.
Deh! Ritorna a’ pianti miei.

Γρήγορο (Allegro):
Del vostro Erebo sull’ara
Colla face del mio sdegno
Io vi sfido o spirti rei!.

Αργό(Largo):
Cara sposa, amante cara, dove sei?
Ritorna, ritorna a’ pianti miei.
Cara sposa, Deh! Ritorna.
Deh! Ritorna a’ pianti miei.

Το αργό πρώτο μέρος της άριας μεταδίδει το συναίσθημα της θλίψης του Ρινάλδου στον θεατή-ακροατή για την απηχθείσα Αλμιρήνη, μέσα από ένα λυρικό συνονθύλευμα, με τη χρήση του συνεχούς βασίματος, των παραστατικών συγχορδιών και των διάφωνων συγχορδιών από δύο βιολιά, μίας βιόλας, ενός τσέμπαλου και την εντυπωσιακή φωνή του επίπλαστου αρσενικού σοπράνο, (καστράτο, ευνούχος) Νίκολο Γκριμάλντι (Νικολίνι 1673-1732). Επιτυγχάνεται κατ’ αυτόν τον τρόπο, μια μοναδική δραματική ορχηστρική ολότητα με εξαιρετική συναισθηματική διεισδυτικότητα και επιρροή. Η θλίψη συγκρουσιακά με μπαρόκ χαρακτηριστικές καταβολές διαφορετικής ρυθμικής αγωγής, μετουσιώνεται αιφνιδιαστικά σε θυμό στο δεύτερο γρήγορο μέρος της άριας, όπου ο Ρινάλδος αναθεματίζει ενώ ταυτόχρονα ηρωικά προκαλεί σε μάχη, τα κολασμένα πνεύματα που συνεπικούρησαν στην αρπαγή της αγαπημένης του. Η άρια ολοκληρώνεται με το τρίτο μέρος της, επιστρέφοντας αντιθετικά από το γρήγορο θυμικό, στο αρχικό αργό δραματικό μοτίβο εξαίφνης με μπαρόκ κλιμακωτή δυναμική. Διαχέοντας στο κοινό με αυτήν την συναισθηματική επιστροφή, την παράφορη θλίψη του Ρινάλδου που ως πολυδιάστατος Χεντελιανός μπαρόκ χαρακτήρας, εγκλωβίζεται σε ένα εναλλασσόμενο τριγωνικό συναισθηματικό αδιέξοδο οδύνης, οργής και απόγνωσης.
Η άρια Cara sposa έχει διάρκεια περίπου δέκα λεπτών, οι λέξεις και οι φράσεις από το λιμπρέτο του Τζάκομο Ρόσσι επαναλαμβάνονται συνεχώς, επιτρέποντας έτσι την πλήρη μουσική ανάπτυξη και την μετάδοση του μουσικού μηνύματος από μια πλούσια ορχηστρική συνοδεία. Μελωδικά χρησιμοποιούνται μεγάλα άλματα και χρωματικά διαστήματα που της προσδίδουν υφολογικά υψηλή εκφραστικότητα και πάθος. Οι μπαρόκ λεκτικές αντιστροφές «cara sposa – sposa cara», η απεγνωσμένη επανάληψη της λέξης «ritorna» και η υψηλότερη τονική τοποθέτηση στις λέξεις «ritorna» και «dove sei?» από την καθηλωτική φθογγική έκταση του κοντράλτο με τους αυτοσχέδιους φωνητικούς καλλωπισμούς (τρίλλιες, επερείσεις, ανθίσματα) που εμφανίζονται στο τελευταίο Largo της άριας, επιτυγχάνουν μια συγκινησιακή φόρτιση καινοφανή. Ο ακροατής αιχμαλωτίζεται από το ορμητικό κύμα οδύνης και θυμού του Ρινάλδου και ταυτίζεται μαζί του στο δράμα που βιώνει. Η αίσθηση του ρυθμού που αφήνει η άρια Cara sposa στον ακροατή είναι βαθιά συναισθηματική, χάριν της μουσικής της δραματικότητας, εντυπώνεται στην ψυχοσύνθεση του αντιλήπτορα που πολλές φορές, καταλήγει να μετατρέπει την διάθεση του να ξανακούσει τη συγκεκριμένη άρια, σε εμμονική.

πηγή: Stigmart