Από την Ισμήνη Χαρίλα
Το Μανιφέστο της Απελευθέρωσης υπογράφηκε στις 3 Μαρτίου (19 Φεβρουαρίου) 1861 από τον Αυτοκράτορα Αλέξανδρο Β΄ της Ρωσίας και σύμφωνα με αυτό καταργήθηκε η δουλοπαροικία στη Ρωσική Αυτοκρατορία και είκοσι τρία εκατομμύρια άνθρωποι απέκτησαν τα δικαιώματα των ελεύθερων πολιτών.
Οι αγρότες μπορούσαν πλέον να αγοράζουν γη από τους γαιοκτήμονες και να έχουν τη δική τους ιδιοκτησία. Δημιουργήθηκε λοιπόν μια νέα τάξη πραγμάτων, η οποία όμως δεν επέφερε την απόλυτη ισορροπία, αφού από τη μια πλευρά οι καλλιεργητές απέκτησαν μικρές εκτάσεις γης που δεν κάλυπταν τα καθημερινά τους έξοδα και τους επιφόρτισαν με μεγάλους φόρους εξαγοράς, ενώ από την άλλη πλευρά οι γαιοκτήμονες – που είχαν συνηθίσει σε μια άνετη και πολυέξοδη ζωή – βούλιαξαν στα χρέη και αποδείχτηκαν ανάξιοι να αντιμετωπίσουν τη νέα οικονομική πραγματικότητα. Παράλληλα, όσοι αγρότες εξακολουθούσαν να εργάζονται στα πρότερους αφέντες τους, παραμέλησαν τα κτήματα, με αποτέλεσμα η συγκομιδή να μην είναι ικανοποιητική και ο λαός να βρεθεί σύντομα αντιμέτωπος με την πείνα.
Όλη αυτή η κατάσταση οδήγησε στην Επανάσταση του 1905 που είχε ως αφετηρία τη Ματωμένη Κυριακή της 9ης (22ας) Ιανουαρίου 1905, κατά την οποία δολοφονήθηκαν εκατοντάδες άμαχοι εργάτες, ενώ διαδήλωναν ειρηνικά στην Αγία Πετρούπολη.
Εμπνευσμένος από την περίοδο απελευθέρωσης των μουζίκων, ο Αντόν Πάβλοβιτς Τσέχωφ – εγγονός και ο ίδιος δουλοπάροικου που εξαγόρασε την ελευθερία του – έγραψε το 1903 τον «Βυσσινόκηπο», τη θεατρική τραγική κωμωδία σε τέσσερις πράξεις που παρουσιάστηκε στο Θέατρο Τέχνης το 1904, λίγο πριν δηλαδή από τον θάνατό του.
Ο «Βυσσινόκηπος» είναι ένα έργο συμβολικό. Είναι η γη που ενώνει και χωρίζει τις ζωές των ιδιοκτητών, των εργατών και των υπηρετών και που προβάλλει των ιδεολογικό και αξιακό κόσμο τους.
Η υπόθεση ξεκινά με την επιστροφή μιας οικογένειας στην πατρική ιδιοκτησία, η οποία πρόκειται να πλειστηριαστεί εξαιτίας των χρεών. Με λεπτοδουλεμένη ειρωνεία και με μια τάση αποσυμφόρησης της τραγικότητας των γεγονότων, ο δημιουργός παρουσιάζει μέσω των ηρώων του, τη στάση τους απέναντι στη συγκεκριμένη απώλεια.
Στο κέντρο του κύκλου τοποθετείται η μητέρα, η Λιούμποφ Αντρέγεβνα, μια γυναίκα επιπόλαιη, δίχως κοινή αίσθηση λογικής που σπαταλά την περιουσία της ακριβώς γιατί δεν αντιλαμβάνεται την έννοια και τα όρια του χρήματος. Ταυτόχρονα όμως είναι καλοσυνάτη, αγαθή και πονόψυχη και παλεύει να ξεπεράσει τον χαμό του συζύγου και του γιου της, την προδοσία του εραστή της και την απώλεια της πατρογονικής περιουσίας.
Δίπλα της στέκεται ο αδελφός της, ο Λεονίντ Αντρέιτς Γκάγεφ, ένας άνδρας που παραμένει παιδί και εξαναγκάζεται να ενηλικιωθεί στο πεντηκοστό πρώτο έτος της ηλικίας του.
Τα δυο αδέλφια αντιπροσωπεύουν την παλιά γενιά, που έχει μεγαλώσει με διαφορετική αντίληψη για την κοσμική ισορροπία και την κοινωνική διαμόρφωση και καλείται να προσαρμοστεί στις αλλαγές.
Στο αντίποδα τοποθετούνται η κόρη, ο αγαπημένος της και η ψυχοκόρη, δηλαδή η νέα γενιά που έχει άλλα όνειρα, είναι προσγειωμένη, διαχειρίζεται καλύτερα την κατάστασή της και δεν πιστεύει στο χρήμα, αλλά στην ιδεολογία.
Καθοριστικό ρόλο διαδραματίζει ο Ερμολάι Αλεξέιτς Λοπάχιν, ένας πλούσιος έμπορος, που εκμεταλλεύεται τις δυνατότητες του, ζει στο παρόν, είναι κρυφά ερωτευμένος με τη Λιούμποφ, αλλά παραμένει πάντοτε ένας μουζίκος που ενδιαφέρεται περισσότερο για την επιβίωση, παρά για τα ιδανικά. Ο έρωτάς του τον ωθεί αρχικά να νουθετήσει την οικογένεια για τις δέουσες κινήσεις που θα της επέτρεπαν να διατηρήσει τα υπάρχοντά της, ενώ η αδιαφορία της τελευταίας για τις συμβουλές του, αμβλύνει τις εντυπώσεις για την εξαγορά του Βυσσινόκηπου από τον ίδιο.
Η απόφαση του Ερμολάι για την αλλαγή χρήσης του κτήματος εικονίζει ξεκάθαρα την άνοδο του καπιταλισμού, τις νέες οικονομικές συνιστώσες και την υιοθέτηση νέων τεχνολογικών και βιομηχανικών μορφών κέρδους. Το έργο ολοκληρώνεται, αφήνοντας μια αίσθηση ανακούφισης και ελπίδας. Η ζωή προχωρά, μεταβάλλεται και το δίδαγμα είναι πως όσο καλύτερα κάποιος αποδεχθεί την πρόοδο, τόσο καλύτερα θα ενσωματωθεί.
Ο «Βυσσινόκηπος» επομένως είναι ρεαλιστικός και παράλληλα προφητικός. Είναι ένα έργο που αποτυπώνει την πραγματικότητα όπως είναι και συγχρόνως προβλέπει την αναγκαστική αναδιαμόρφωση σε μια κοινωνία, όπου μια μεγάλη μερίδα της αρνείται να διαχειριστεί τη φυσιολογική ροή της εξέλιξης.
