από τον Αριστείδη Βικέτο
Ο Κύπριος καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, δρ. Νεόφυτος Παπανεοφύτου, είναι ο ιδρυτής, πρόεδρος και η «ψυχή» του Μη-Κερδοσκοπικού Οργανισμού «Magic Always Happens», ο οποίος στοχεύει στην δημιουργία στην Κύπρο ενός πρότυπου Διεθνούς Κέντρου Διάγνωσης, Εκπαίδευσης και Έρευνας για άτομα με αυτισμό.
Σε συνέντευξη στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο δρ. Παπανεοφύτου, κλινικός ψυχολόγος με κλινική πρακτική στο Μανχάταν και στο Νιου Τζέρσεϊ, δηλώνει ότι οι αριθμοί των ατόμων με αυτισμό ανά το παγκόσμιο «είναι τρομακτικοί». Μέσα στα επόμενα 6 χρόνια, με βάση μελέτες του MIT (Tεχνολογικό Iνστιτούτο Μασαχουσέτης), ένα παιδί στα δύο θα έχει αυτισμό. Ανά το παγκόσμιο, σημειώνει ο καθηγητής, «οι αριθμοί κυμαίνονται, αλλά κατά βάση 1 στα 65 άτομα έχει αυτισμό».
Φέτος τον Νοέμβριο θα οργανωθεί και πάλι στην Κύπρο το 2ο πολύ-επιστημονικό, παγκόσμιο συνέδριο για τον αυτισμό. Ο δρ. Παπανεοφύτου τονίζει ότι ανάλογο συνέδριο «δεν έχει γίνει πουθενά στον κόσμο προηγουμένως, ούτε και στην Αμερική».
Στην συνέντευξη στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ανακοινώνει ότι «Μαγική Ομάδα» (Team Magic) του Μη κερδοσκοπικού οργανισμού «Magic Always Happens» (Team Magic) θα πάρει μέρος για τρίτη χρονιά, με πολλούς αθλητές, στον Κλασσικό Μαραθώνιο της Αθήνας τον προσεχή Νοέμβριο.
Ο δρ. Παπανεοφύτου, ο οποίος έχει συγγράψει βιβλία για τις θεμελιώδεις αρχές παιδοψυχολογίας, δηλώνει ότι ο αριθμός των παιδιών, που παρακολουθούνται σήμερα από παιδοψυχολόγους έχει αυξηθεί, «ίσως και δραματικά». Επίσης, επισημαίνει ότι «τα παιδιά πάντα μας λένε την αλήθεια, φτάνει εμείς να ακούμε και να τα ρωτάμε».
Ακολουθεί η συνέντευξη στο ΑΠΕ-ΜΠΕ του καθηγητή, Νεόφυτου Παπανεοφύτου
ΕΡ: Σήμερα σε σχέση με το παρελθόν έχουν αυξηθεί τα παιδιά, που παρακολουθούνται από παιδοψυχολόγους και γιατί;
ΑΠ: Ναι, όντως ο αριθμός των παιδιών που παρακολουθούνται από παιδοψυχολόγους έχει αυξηθεί, ίσως και δραματικά. Αφ’ ενός μεν το γεγονός ότι τα παιδιά λαμβάνουν θεραπεία είναι φυσικά καλό και οδηγεί σε μία καλύτερη, πιο φυσιολογική ίσως ανάπτυξη τόσο ψυχολογικά όσο και συναισθηματικά. Αφετέρου, βέβαια, διερωτάται κανείς ως προς τους πολλαπλούς λόγους της αυξημένης αυτής ανάγκης. Μερικώς έγκειται στο γεγονός ότι οι γονείς εργάζονται περισσότερες ώρες, έχει αυξηθεί ο φόρτος εργασίας και στα σχολεία, ο αγώνας για «το μέλλον» υποσκάπτει το παρόν, και κάπου έχει ίσως εξαφανιστεί ο θεσμός της παλαιότερης «τυπικής οικογένειας», όπου η γιαγιά ήταν παρούσα και βοηθούσε. Σήμερα, το άγχος επικρατεί σε μία κοινωνία υποδαυλισμένης από την τεχνολογία και την «ανάπτυξη», όπου ο παράγων άνθρωπος και η αγάπη προς αυτόν/αυτή τείνει να εξαφανιστεί. Ζούμε σε μία κοινωνία εξανδραποδισμού, υπόσκαψης, διάλυσης των θεσμών, όπου απρόσωπα προχωράμε όλοι, ακυβέρνητα, σε ένα μέλλον με δίχως υπόσχεση.
ΕΡ: Ποια είναι τα πιο σημαντικά προβλήματα, που παρουσιάζουν αυτά τα παιδιά και ποιοι λόγοι-αιτίες τα προκαλούν;
ΑΠ: Πολλά παιδιά σήμερα παρουσιάζουν ανησυχίες και διαταραχές διαφόρων τύπων. Κατά συνέπεια πολλά παιδιά μπορεί να έχουν προβλήματα προσαρμογής, κοινωνικής ή και διαπροσωπικής επαφής, σχολικά ή άλλα προβλήματα συμπεριφοράς, κλπ. Πολλοί οι λόγοι και οι αιτίες που μπορεί να προκαλούν αυτού του είδους προβλήματα. Προβλήματα βέβαια τα λέμε εμείς, αλλά για τα ίδια τα παιδιά μπορεί να αποτελούν δυσπροσάρμοστες λύσεις. Ένα παιδί π.χ. που δημιουργεί προβλήματα στο σχολείο, ή που παρενοχλεί άλλους μπορεί απλά να αιτείται σημασίας, ή να έχει ανάγκη από κάποιον να τον/την στηρίξει δυναμικά. Τα παιδιά πάντα μας λένε την αλήθεια φτάνει εμεί να ακούμε και να τα ρωτάμε. Να ρωτάμε μέσα από ένα πρίσμα με φακό την ανάπτυξη, τα όρια και τους νόμους της, και όχι απλά να αντιδρούμε επιβάλλοντας ποινές, τιμωρίες, ή και αποβολές. Τα πλείστα από τα παιδιά, ιδιαίτερα οι έφηβοι, χρειάζονται απλά κατανόηση, στήριξη, αγάπη, και καθοδήγηση στην οποία και ως επί το πλείστον ανταποκρίνονται.
ΕΡ: Τι είναι ο αυτισμός και γιατί κάνατε την εξειδίκευση σας σε αυτόν;
ΑΠ: Κατά γενική ομολογία ο αυτισμός είναι, θεωρητικά, μια αναπτυξιακή διαταραχή, η οποία επηρεάζει πολύ περισσότερα αγόρια από ότι κορίτσια. Κάθε άτομο με αυτισμό εμπίπτει στο λεγόμενο φάσμα του αυτισμού όπου μπορεί να παρουσιάζει με πιο πολλά, ή πιο λίγα θέματα. Συνήθως, τα άτομα με αυτισμό έχουν θέματα σε ότι αφορά οπτική επαφή, ευαισθησίες στο άγγιγμα, στο δυνατό φώς, στον ήχο, κλπ. Μερικά άτομα μπορεί να έχουν ιδιόμορφες κινήσεις, να θορυβούν, φαινομενικά να είναι ανυπάκουα, ενώ άλλα όχι. Μερικά μπορεί να έχουν υψηλό δείκτη νοημοσύνης, ενώ άλλα το αντίθετο, όπως φυσικά και όλος ο υπόλοιπος, «κανονικός» πληθυσμός. Προσωπικά, είχα πάντα ευαισθησίες και φίλους που έτυχε να είχαν παιδιά στο φάσμα του αυτισμού. Καθώς η μοίρα το είχε γραμμένο όμως έτυχε να αποκτήσω και εγώ ένα ανιψάκι, τον Λεωνίδα, σήμερα 17 ετών, που είναι και βαφτιστήρι μου, ο οποίος σε ηλικία τριών περίπου χρόνων ανέπτυξε αυτιστικά χαρακτηριστικά. Ήσυχο παιδί, δυναμικό, όμορφο, πλην όμως παρουσιάζει σίγουρα επικοινωνιακά θέματα, κ.α.
Λόγω επαγγελματικής κατεύθυνσης, αλλά και καλών διασυνδέσεων σε ανώτατα ακαδημαϊκά και ερευνητικά επίπεδα κατάφερα, μετά από την σύσταση δύο μη κερδοσκοπικών οργανισμών, να διοργανώσω το 1ο Παγκόσμιο Πολύ-επιστημονικό Συνέδριο Κύπρου πέρυσι. Με τη διοργάνωση αυτού λοιπόν του συνεδρίου προέκυψε και ο σχηματισμός της τεράστιας σε αξία διεθνούς δεξαμενής σκέψης (Think Tank) που αποτελείται από πραγματικά μοναδικούς στον τομέα τους καθηγητές, ερευνητές, ιατρούς, ψυχολόγους, ψυχιάτρους, αρχιτέκτονες, κ.α. Με το επικείμενο 2ο παγκόσμιο συνέδριο, οι προσπάθειές μας για να δεσμεύσουμε τα άτομα που αποτελούν αυτή την δεξαμενή σκέψης στον απώτερο μας στόχο θα ενδυναμωθούν. Ο απώτερος μας φυσικά στόχος είναι η δημιουργία ενός πρότυπου Διεθνούς Κέντρου Διάγνωσης, Θεραπείας, Εκπαίδευσης και Έρευνας στην Κύπρο. Η πρόταση μου στα πανεπιστήμια Yale και UMASS/Boston έχει γίνει αποδεκτή από το 2013 και αναμένω ότι και αυτός μας ο στόχος θα στεφθεί με πλήρη επιτυχία. Όπως βλέπετε εμείς υλοποιούμε σουρεαλιστικούς στόχους, αφού και κατά γενική ομολογία πολύ-επιστημονικό, παγκόσμιο συνέδριο, όπως το προαναφερθέν, δεν έχει γίνει πουθενά στον κόσμο προηγουμένως. Ούτε και σε αυτή την ίδια την Αμερική, όπου ζω και εργάζομαι από το 1999.
ΕΡ: Πόσα άτομα (παιδιά, έφηβοι, ενήλικες) παγκοσμίως είναι αυτιστικά; Υπάρχουν στοιχεία για την Κύπρο;
ΑΠ: Οι αριθμοί ανά το παγκόσμιο είναι τρομακτικοί. Ενώ στη δεκαετία του 1970 ίσως να υπήρχε ένα άτομο στις 10,000, σήμερα, στις ΗΠΑ 1 στα 45 παιδιά εμπίπτει στο φάσμα του αυτισμού. Μέσα στα επόμενα 6 χρόνια δε, βάσει μελετών του MIT, 1 παιδί στα 2 θα έχει αυτισμό. Ανά το παγκόσμιο, οι αριθμοί κυμαίνονται, αλλά κατά βάση 1 στα 65 άτομα έχει αυτισμό. Στην Κύπρο δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία, αλλά βάσει ενδείξεων ίσως να εμπίπτουμε στα διεθνή πλαίσια (1 στα 65 άτομα). Όπως βλέπετε οι αριθμοί είναι τραγικοί, όπως και η κατάσταση στις πλείστες χώρες σε ότι αφορά θέματα διάγνωσης, θεραπείας, εκπαίδευσης, και κοινωνικής προσφοράς προς τα άτομα αυτά και τις οικογένειες τους. Ας μη ξεχνάμε ότι τα παιδιά μεγαλώνουν, οι γονείς γερνούν και φεύγουν και πολλά από αυτά τα άτομα μένουν χωρίς βασική φροντίδα ή και βοήθεια.
ΕΡ: Τι προκαλεί τον αυτισμό; Είναι κληρονομικός; Πώς διαγνώσκεται ο αυτισμός; Υπάρχει θεραπεία;
ΑΠ: Δυστυχώς, μέχρι σήμερα, κανείς δεν γνωρίζει στα σίγουρα τι προκαλεί τον αυτισμό. Παρόλο ότι υπάρχει εκτενέστατη έρευνα για το πρόσφατο παρελθόν, είμαστε μόλις στα αρχικά στάδια μελετών σε σχέση με το μέγεθος και το είδος της διάγνωσης. Διάφορες έρευνες καταδεικνύουν πολλαπλά σημεία που τυχόν να οδηγούν στον αυτισμό. Ασθένειες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, μερική κληρονομικότητα, η ηλικία του πατέρα, νευροτοξίνες και περιβαλλοντική μόλυνση, ένζυμα στομάχου, λοιμώξεις, κλπ., θεωρούνται ως πιθανές αιτίες πρόκλησης αυτισμού.
ΕΡ: Κάποια άτομα με αυτισμό λένε ότι «προτιμούν τον “αυτιστικό τρόπο σκέψης” και την «αυτιστική κουλτούρα” και δεν θα τα άλλαζαν με τίποτα». Ποιο είναι το σχόλιο σας;
ΑΠ: Αυτό το έχω ακούσει σε ότι αφορά την κουλτούρα ατόμων με προβλήματα ακοής, αλλά δεν το έχω ακούσει σε ότι αφορά άτομα με αυτισμό. Ίσως αυτό που εννοούν είναι ότι προτιμούν να συναναστρέφονται με άλλα άτομα, τα οποία είναι αγαθά στην ψυχή, αφού τα άτομα με αυτισμό δεν γνωρίζουν από κακία, μίσος, εγωισμό, ή και φθόνο και μισαλλοδοξία.
ΕΡ: Ποιοι οι σκοποί και στόχοι του Μη-Κερδοσκοπικού Οργανισμού «Magic Always Happens»; Σε ποιο στάδιο βρίσκεται η δημιουργία του πρότυπου κέντρου για τον αυτισμό;
ΑΠ: Οι στόχοι μας είναι πολλαπλοί και ευελπιστούμε ότι με διάφορους τρόπους και παγκόσμια έργα όλοι οι στόχοι μας θα υλοποιηθούν στο σύντομο μέλλον. Μέσα σε ένα χρόνο από τη σύσταση του Οργανισμού μας έχουμε προσφέρει υποτροφίες σε γονείς που παρακολούθησαν μαθήματα μέσω διαδικτύου σε θέματα προσαρμογής, θεραπείας, κλπ., σε αναγνωρισμένα αμερικάνικα πανεπιστήμια. Έχουμε επίσης διοργανώσει δύο προσπάθειες κατάρριψης ενός νέου ρεκόρ Γκίνες, με στόχο την ενημέρωση και την συμμετοχή του κοινού καθώς επίσης και όλων των ΜΜΕ. Η διοργάνωση του παγκόσμιου, πολύ-επιστημονικού συνεδρίου και η δημιουργία της μοναδικής δεξαμενής σκέψης, η άμεση επικοινωνία με εκατοντάδες γονείς και άτομα με αυτισμό στην Κύπρο και στο εξωτερικό, η διοργάνωση της 1ης ετήσιας αθλητικής μας εκδήλωσης στο χωριό Ανώγυρα, στις 2 Σεπτεμβρίου 2017, με σύνθημα «τρέχω ή περπατώ 5 χιλιόμετρα για τον συνάνθρωπο μου με αυτισμό», αλλά και πολλές άλλες εκδηλώσεις, που προγραμματίζονται για το 2018 και μετά, αποτελούν το εφαλτήριο για ευαισθητοποίηση, ενεργοποίηση, κινητοποίηση και πρακτική δράση και βοήθεια τόσο προς τον συνάνθρωπο μας με αυτισμό όσο και προς την οικογένεια του. Σημειώστε ότι η ομάδα μας η οποία αποτελείται από μαραθωνοδρόμους, και υπέρ-μαραθωνοδρόμους, η «Μαγική Ομάδα» μας (Team Magic) τρέχει με πολλούς αθλητές στον Κλασσικό Μαραθώνιο της Αθήνας για 3η χρονιά αυτό τον Νοέμβριο! Καλούμε όλους όσοι θέλουν να τρέξουν μαζί μας να το πράξουν, για τον συνάνθρωπο μας με αυτισμό.
Στον τομέα της τέχνης και της μουσικής, το τραγούδι του αυτισμού, με δικούς μου στίχους σε κυπριακή διάλεκτο, και μελοποιημένο από τον αγαπητό συνθέτη και παραγωγό Σπύρο Καρδάμη και ερμηνεύτρια την κόρη του, Ολυμπία, μιλά στις καρδιές των γονιών που έχουν παιδιά με αυτισμό, αφού αγγίζει τα υπαρξιακά τους κυρίως προβλήματα.
Πέρυσι είχαμε προκηρύξει τον 1ο παγκόσμιο διαγωνισμό φωτογραφίας με παρουσίαση των βραβευμένων φωτογραφιών σε γκαλερί στην Νέα Υόρκη. Φέτος, έχουμε προκηρύξει τον 1ο παγκόσμιο διαγωνισμό ποίησης ο οποίος αναμένεται να ολοκληρωθεί την άνοιξη του 2018.
Το Πρότυπο Διεθνές Κέντρο που έχουμε εισηγηθεί και παρουσιάσει στο περσινό μας πολύ-επιστημονικό συνέδριο, έχει τροχοδρομηθεί με σχετική οικονομική μελέτη βιωσιμότητας. Τα αρχιτεκτονικά σχέδια και πρότυπα αναμένεται να παρουσιαστούν στο επόμενο μας συνέδριο από την διεθνώς αναγνωρισμένη καθηγήτρια αρχιτεκτονικής στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο του Καίρου, Δρ. Μάγδα Μοστάφα, η οποία και έχει δημιουργήσει τα μοναδικά διεθνή πρότυπα για κτήρια και κατασκευές που αποβλέπουν στην εκπαίδευση και αποκατάσταση ατόμων στο φάσμα του αυτισμού! Το Κέντρο τυγχάνει ήδη της καθοδήγησης, συντονισμού, και υποστήριξης από την διεθνή μας δεξαμενή σκέψης και νοουμένου ότι όλα πάνε κατ’ ευχή, αναμένεται να διεκπεραιωθεί μέσα στα επόμενα 3-5 χρόνια.
ΕΡ: Το κέντρο θα παρέχει υπηρεσίες σε άτομα με αυτισμό στην Κύπρο ή και σε άτομα από το εξωτερικό;
ΑΠ: Το Κέντρο θα είναι διεθνές και θα παρέχει υπηρεσίες τόσο σε Κύπριους, όσο και σε άτομα από το εξωτερικό αλλά και στις οικογένειες τους.
ΕΡ: Η συγγραφή παιδικών βιβλίων σχετίζεται με την ενασχόληση σας για τον παιδικό αυτισμό;
ΑΠ: Τα παιδικά βιβλία, που έχω εκδώσει, βασίζονται σε θεμελιώδεις αρχές παιδοψυχολογίας. Τέτοιες αρχές θέλουν να νουθετήσουν, ενδυναμώσουν, οριοθετήσουν θετικά την παιδική ψυχή και σκέψη και να δώσουν σε κάθε παιδί, είτε αυτό εμπίπτει στο φάσμα του αυτισμού είτε όχι μία χαρούμενη νότα ζωής, ειδικά αν αυτές οι ιστορίες διαβάζονται προ του ύπνου. Το πιο πρόσφατο βιβλίο μου για παράδειγμα, «Δυνατός σαν λέοντας και μεγάλος σαν δέντρο» αναφέρεται στην δύναμη των θετικών σχέσεων, του παιγνιδιού, της οικογενειακής θαλπωρής, στήριξης, και αγάπης, αλλά και στη μορφή και το είδος της ευρύτερης οικογένειας και του οικογενειακού δέντρου του παιδιού. Αν παραδεχτούμε ότι μέσα σε κάθε έναν από εμάς κρύβεται ένα παιδί, τότε όλοι θα έχουμε όλο και κάτι να επωφεληθούμε διαβάζοντας αυτά τα φαινομενικά παιδικά βιβλία.
ΕΡ: Μιλήστε μας για το φετινό συνέδριο για τον αυτισμό. Πέρσι έγινε στην Κύπρο το πρώτο παγκόσμιο συνέδριο αυτισμού. Πότε και που θα γίνει; Αναπτύσσετε σχετικές δράσεις για τα ζητήματα του αυτισμού και στην Ελλάδα;
ΑΠ: Το συνέδριο θα γίνει στη Λεμεσό, στις 17-21 Νοεμβρίου και όλοι είναι ευπρόσδεκτοι. Γονείς, εκπαιδευτικοί, θεραπευτές, ιατροί, παιδίατροι, ψυχολόγοι, λογοθεραπευτές, νοσοκόμοι, κ.α., μπορούν να παρευρεθούν και θα επωφεληθούν. Στο συνέδριο θα προσφέρει πολυήμερο σεμινάριο εξειδικευμένη συνάδελφος από την Αθήνα, στην Ελληνική γλώσσα. Θα καταβληθεί επίσης κάθε προσπάθεια για προσφορά ταυτόχρονης μετάφρασης από την Αγγλική στην Ελληνική και του λοιπού συνεδρίου. Όλοι μπορούν να πάρουν όλες τις αναγκαίες πληροφορίες στην ιστοσελίδα του συνεδρίου:https://2017.autism360cy.com/
Το 2014 είχαμε παρουσιάσει σε θέματα αυτισμού μαζί με δύο ακόμη συναδέλφους, μία παιδοψυχίατρο και μία παιδοψυχολόγο, στο «Σπίτι της Κύπρου» στην Αθήνα. Θα θέλαμε να επαναλάβουμε παρόμοιες και περισσότερες εκδηλώσεις, με ίσως ακόμη πιο δυναμική παρέμβαση με θετική στήριξη ατόμων και οικογενειών. Ευελπιστούμε στην πρόσκληση και στην υποστήριξη από πλευράς τόσο του κρατικού όσο και του ιδιωτικού τομέα. Κλείνοντας, να μου επιτρέψετε να σημειώσω ότι όλα τα μέλη του μη κερδοσκοπικού μας Οργανισμού είμαστε εθελοντές και δεν έχουμε μισθωτό γραμματειακό ή άλλο προσωπικό. Ο αγώνας κάθε άλλο παρά εύκολος είναι, όμως παραμένουμε πιστοί στις αρχές και την αγάπη μας προς τον συνάνθρωπο μας με αυτισμό και την οικογένεια του.
ΑΠΕ-ΜΠΕ
