Out of focus

 

από την Μάρθα Πατλάκουτζα

Στο νεοκλασικό της Μητροπολίτου Γενναδίου 24, στη Θεσσαλονίκη, φιλοξενήθηκε η έκθεση φωτογραφίας «Καλοχώρι in focus», που διοργάνωσε η Ομάδα Φωτογραφίας Out Of Focus.

Διανύοντας τον τρίτο χρόνο λειτουργίας της, έχει πραγματοποιήσει με απόλυτη επιτυχία δώδεκα εκθέσεις φωτογραφίας, πλήθος φωτογραφικών εξορμήσεων, βραδιές συζήτησης περί φωτογραφίας και τέχνης και συνεχείς παρουσιάσεις φωτογραφικού ενδιαφέροντος.

Είχα τη χαρά να συνομιλήσω με ένα από τα μέλη της Ομάδας, τον κύριο Τάσο Παπά, εκπαιδευτικό.

Πώς και πότε δημιουργήθηκε η λέσχη φωτογραφίας Out of focus;

Η Φωτογραφική Λέσχη «Out Of Focus» δημιουργήθηκε από μια παρέα φίλων της φωτογραφίας, οι οποίοι αποφάσισαν να μη συναντιούνται, πλέον, σε διάφορα καφέ της Θεσσαλονίκης και να ανταλλάσσουν τις απόψεις και τις ιδέες τους για τη φωτογραφία, αλλά να βρουν ένα χώρο, για να χωρέσει τη συνεχώς αυξανόμενη «παρέα». Ο χώρος βρέθηκε το 2014 σε ένα νεοκλασικό κτήριο της πόλης, στο ισόγειο της Μητροπολίτου Γενναδίου 24, και έκτοτε εκεί στεγάζονται τα όνειρά τους και η αγάπη τους για τη φωτογραφία.

Ποιος είναι ο στόχος της;

Καθώς η Λέσχη αποτελείται από επαγγελματίες φωτογράφους αλλά και από ανθρώπους με πολλές ή λιγότερες γνώσεις πάνω στη φωτογραφία, εκ των πραγμάτων, ο στόχος της είναι διττός. Από τη μια να γνωρίσουν οι λιγότερο μυημένοι τα μικρά ή μεγαλύτερα μυστικά της τέχνης της φωτογραφίας, τόσο από αισθητικής όσο και από τεχνικής πλευράς κι από την άλλη, όλα τα μέλη να συμμετέχουν σε συναντήσεις, σε εκδρομές για φωτογράφιση, σε workshops, σε σεμινάρια, σε ατομικές ή ομαδικές εκθέσεις στο χώρο της Λέσχης, σε άλλες εκδηλώσεις, που έχουν ως επίκεντρο τη φωτογραφία και τέλος την επικοινωνία με φωτογραφικές ομάδες εντός και εκτός της πόλης της Θεσσαλονίκης.

Τι περιλαμβάνει η έκθεση με θέμα «Καλοχώρι in focus»;

Η έκθεση με θέμα «Καλοχώρι in focus», προέκυψε ύστερα από τις αλλεπάλληλες επισκέψεις των μελών της Λέσχης μας σε διαφορετικές ώρες, μέρες κι εποχές στον υδροβιότοπο του Καλοχωρίου Θεσσαλονίκης, έναν τόπο που αποτελεί αγαπημένο φωτογραφικό προορισμό. Ως αποτέλεσμα αυτών των επισκέψεων ήταν να μαζευτεί ένας μεγάλος αριθμός φωτογραφιών, που αποτύπωνε ένα κοινό κι αγαπημένο θέμα ιδωμένο, όμως, διαφορετικά, έτσι όπως το απαθανάτισε ο κάθε φωτογράφος. Έτσι, σε κάποια από τις συζητήσεις μας, αποφασίσαμε να εκθέσουμε στο χώρο της Λέσχης έναν μικρό αριθμό φωτογραφιών, για να αναδείξουμε την ομορφιά αυτού του τόπου και να τον καταστίσουμε γνωστό σε όσους δεν τον έχουν επισκεφθεί. Δεκαεπτά μέλη αποφασίσαμε να συμμετάσχουμε στην έκθεση «Καλοχώρι in focus», η οποία είχε, ομολογουμένως, μεγάλη επιτυχία, καθώς την επισκέφτηκε πολύς κόσμος και γράφτηκαν κι ακούστηκαν πολύ θετικά σχόλια. Φιλοδοξούμε, δε, να παρουσιαστεί σε μια πιο εμπλουτισμένη μορφή και στο φυσικό της χώρο, το Καλοχώρι. Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε σε συζητήσεις με το Δήμαρχο του Δήμου Δέλτα, για να το δρομολογήσουμε.

Ο φωτογράφος επεξεργάζεται μια εικόνα μέσα από την οπτική. Ποια στοιχεία τον δεσμεύουν και ποια απελευθερώνουν την κάθε λήψη;

Θα μπορούσα να πω, αρχικά, ότι δεν υπάρχει καμιά δέσμευση, όταν κάποιος φωτογραφίζει, εκτός ίσως από τους περιορισμούς που θέτουν ο φωτογραφικός εξοπλισμός και οι νόμοι της οπτικής (μολονότι και τα δύο είναι, κατά συνθήκη, υπό αίρεση). Σήμερα κατακλυζόμαστε από έναν τεράστιο αριθμό εικόνων. Αν η φωτογραφία προκύπτει από ένα αβασάνιστο «κλικ», δεν έχει ιδιαίτερη αξία για το δημιουργό. Σκοπός κάθε φωτογραφίας είναι, όχι μόνο να αποτυπώσει το συναίσθημα του φωτογράφου, αλλά κυρίως να προκαλέσει συναισθήματα στον θεατή-παρατηρητή. Μια φωτογραφία επίπεδη δε μιλά. Αντίθετα, όταν μια φωτογραφία περιέχει πολλαπλά επίπεδα δηλαδή να μπορεί να ερμηνευτεί διαφορετικά από τον καθένα, να προβληματίσει, να αποτελέσει αφετηρία για παραπάνω σκέψεις, τότε έχει επιτελέσει το σκοπό της. Για να αποτυπωθεί μια τέτοια εικόνα, χρειάζονται φαντασία, δημιουργικότητα, ταλέντο, γνώση και τεχνική. Δυστυχώς, μόνο το τελευταίο μπορεί να καλλιεργηθεί με τη βοήθεια άλλων. Τη φαντασία και τη δημιουργικότητα πρέπει να τα διαθέτει κάποιος και να τα καλλιεργήσει με υπομονή και πολλή προσπάθεια. Κι όταν, μετά τον προσωπικό αυτό αγώνα, αποκτηθεί και η φωτογραφική γνώση, εκ του αποτελέσματος θα αποδειχτεί αν διαθέτει και το ταλέντο, για να αποτυπωθούν όλα μαζί σε μια εικόνα.

Η ενασχόληση με τη φωτογραφία έχει όρια; Κι αν ναι, τα όρια τα θέτει ο φωτογράφος;

Η φωτογραφία αυτή καθ’ αυτή δεν έχει όρια. Τα όρια στη φωτογραφία, όπως και σε κάθε μορφή τέχνης είναι σχετικά, όπως σχετική είναι και η ισχύς τους, αφού έχουν συγκεκριμένη χρονική και τοπική επίδραση. Η φωτογραφία, ως μορφή τέχνης, αποτελεί προσωπική έκφραση και δημιουργία και ως τέτοια, διέπεται από την ελευθερία έκφρασης του δημιουργού της. Μια ελευθερία που είναι μεν δεδομένη αλλά υποτάσσεται από τη μια στα όποια όρια θέτει ο ίδιος ο καλλιτέχνης και από την άλλη στα όρια του πολιτιστικού επιπέδου του κοινού στο οποίο απευθύνεται. Εννοείται ότι οι κανόνες δεοντολογίας και οι θεσπισμένοι νόμοι λειτουργούν ως παράγοντες που κι αυτοί θέτουν τα δικά τους όρια. Λόγου χάρη, κάποιος που κάνει φωτογραφία δρόμου θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός στη φωτογράφιση, ώστε να μην προσβάλει το/τα πρόσωπο/α που επέλεξε ως θέμα ή να μην παραβιάσει προσωπικά δεδομένα. Ο χώρος δράσης, επίσης, θέτει περιορισμούς, καθώς δεν επιτρέπεται η φωτογράφιση αδιακρίτως σε όλα τα μέρη (μουσεία-στρατιωτικές εγκαταστάσεις κλπ). Από κει και πέρα η φωτογραφία είναι ελεύθερη και γίνεται όχημα, για να ταξιδέψει όποιον οικειοθελώς το αποφασίσει.

Πιστεύετε πως η φωτογραφία υπηρετεί την τέχνη;

Η φωτογραφία, αν και ακόμη και σήμερα αντιμετωπίζεται με καχυποψία και ένα πνεύμα δυσπιστίας- ακόμη και από τους ίδιους τους φωτογράφους- είναι τέχνη κι ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπίζεται. Ως τέχνη, έχει τους δικούς της κανόνες και τα δικά της εκφραστικά μέσα. Παράλληλα, αλληλεπιδρά με τις άλλες μορφές τέχνης, επηρεάζεται από καλλιτεχνικά ρεύματα, από τεχνοτροπίες και προσωπικά στιλ και, το κυριότερο, έχει τη δύναμη της πρόκλησης συναισθημάτων. Βέβαια, για να χαρακτηριστεί μια φωτογραφία ως έργο τέχνης, θα πρέπει να φέρει την καλλιτεχνική ιδιότητα, να ανήκει, δηλαδή, σε ένα καλλιτεχνικό είδος. Η φωτογραφία ως έκφραση προσωπικής δημιουργίας, ταυτόχρονα αποτελεί και έκφραση κοινωνικής δημιουργίας, επειδή είναι αποτέλεσμα μιας συγκεκριμένης εποχής που κουβαλά τα δικά της χαρακτηριστικά και ασκεί επιρροή σε κάθε είδος τέχνης. Προκύπτει ύστερα από εσωτερική συζήτηση και αποτελεί απάντηση στις αγωνίες και τις ενδόμυχες αναζητήσεις του δημιουργού της. Επομένως, το παραγόμενο προϊόν, για να αντιμετωπιστεί ως τέχνη, θα πρέπει να έχει τα χαρακτηριστικά εκείνα που θα το χαρακτηρίσουν ως τέτοιο. Για να μη μακρηγορώ, αναφέρω, απλά, ότι, κατά τη γνώμη μου, η φωτογραφία λειτουργεί ως τέχνη, όταν συνομιλεί με τον «αναγνώστη»-θεατή-παρατηρητή, όταν διεγείρει τα συναισθήματά του, όταν προκαλεί αισθητική απόλαυση, όταν, τέλος πάντων, το μήνυμα που ο καλλιτέχνης-φωτογράφος κατόρθωσε να αιχμαλωτίσει με το φακό του σε μια φωτοευαίσθητη χημική ή ηλεκτρονική επιφάνεια κι από κει στην οθόνη ή το χαρτί μεταφέρεται και στον αποδέκτη, ώστε να αρχίσει αυτή η ιδιότυπη συνομιλία του δημιουργού με τον παρατηρητή, διαμέσου του έργου του. Η φωτογραφία, λοιπόν, λειτουργεί όπως και η ζωγραφική. Μόνο που εδώ πινέλο είναι το κλείστρο και καμβάς είναι ο ψηφιακός αισθητήρας ή το φιλμ. Κι όσο κι αν το μέσο είναι προορισμένο εκ κατασκευής να αναπαριστά αυστηρά την πραγματικότητα, αποτυπωμένη σε μια απειροελάχιστη χρονική στιγμή, ο φωτογράφος διαθέτει τη δύναμη να αναγάγει το φωτογραφικό αποτέλεσμα σε τέχνη, όταν αυτή την πραγματικότητα τη φέρει στα μέτρα του και την εκφράσει με μοναδικό τρόπο.

Εδώ προκύπτει, βέβαια, το ερώτημα, αν κάθε φωτογραφία αποτελεί τέχνη. Η απάντηση είναι αρνητική. Όπως ένα έργο ζωγραφικής δεν προκύπτει, όταν κάποιος πάρει ένα πινέλο και βάψει με χρώματα έναν καμβά ή όπως ένα ποίημα ή ένα λογοτεχνικό κείμενο δεν παράγεται όταν κάποιος με ένα στιλό θα σχηματίσει λέξεις και όμορφες φράσεις σε ένα χαρτί, έτσι και κάθε φωτογραφία που παράγεται από μια φωτογραφική μηχανή ή έστω ένα κινητό τηλέφωνο ούτε έχει εξ ορισμού, καλλιτεχνική αξία, ούτε μπορεί να χαρακτηριστεί αυτόματα ως έργο τέχνης. Θέλει παίδεμα, ευαισθησία, και κυρίως πρόθεση από το δημιουργό, για την εκπλήρωση ενός στόχου.

Σε μία από τις προηγούμενες εκθέσεις διάβασα στο δελτίο τύπου: «Η φωτογραφία δεν είναι μόνο η τέχνη της απεικόνισης της πραγματικότητας. Εκτός από μέσο έκφρασης και δημιουργίας ενίοτε μετατρέπεται και εφαλτήριο ψυχικής ανασυγκρότησης». Πώς εισπράττει ο φωτογράφος τη συγκεκριμένη συνθήκη και πώς ο απλός θεατής;

Ήδη έχω απαντήσει, τρόπον τινά, με τις τοποθετήσεις μου παραπάνω. Θα προσθέσω εδώ λίγες ακόμα σκέψεις μου. Η φωτογραφία απεικονίζει εξ ορισμού την πραγματικότητα, καθώς εμπεριέχει μια αληθοφάνεια, που όσο κι αν τη θεωρούμε αντικειμενική, είναι τελικά υποκειμενική. Κι αυτό γιατί η υποκειμενικότητα αυτή της απεικόνισης της πραγματικότητας περνάει από το φίλτρο του δημιουργού της και εν τέλει η φωτογραφία εκφράζει την οπτική του δημιουργού της. Η σύλληψη της εικόνας είναι προσωπική υπόθεση του φωτογράφου, ο οποίος ενστικτωδώς πιέζει το κλείστρο σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή, που για τον ίδιο έχει σημασία, και την α-λήθεια που καταγράφει την παραδίδει στο θεατή ως κάτι δικό του. Η φωτογραφία όσο κι αν θεωρείται ότι εκφράζει κάτι προφανές, ωστόσο, ενέχει στοιχεία που χρήζουν προσεκτικότερης διερεύνησης, καθώς υπάρχουν και τα στοιχεία εκείνα, που πρέπει κανείς να τα αναζητήσει προσεκτικά, για να φτάσει πέρα από το προφανές, πέρα απ’ αυτό που βλέπουν τα μάτια του θεατή-παρατηρητή με μια πρώτη ματιά. Είναι μια ευκαιρία να δει κανείς πίσω από τα πράγματα και να διεισδύσει, μ’ αυτό τον τρόπο, στις προθέσεις και τον ψυχικό κόσμο του δημιουργού της. Κάθε φωτογραφία, προκύπτει ύστερα από μια εσωτερική διεργασία και υπακούει (αρχικά) ή τσαλαπατάει (στη συνέχεια) τους κανόνες. Ως εκ τούτου προκαλεί συναισθήματα πρώτα στον ίδιο το δημιουργό κι ύστερα στον παρατηρητή. Η δημιουργική αυτή διαδικασία συντελεί ως εφαλτήριο ψυχικής ανάτασης, καθώς από τη σύλληψη μέχρι τη δημιουργία, εκδηλώνεται πρόθεση να παραχθεί, όχι κάτι τυχαίο, αλλά ένα έργο τέχνης, που αποτελεί αποτέλεσμα ψυχικής, πνευματικής και νοητικής διεργασίας, η οποία συνεισφέρει στην ατομική ωρίμανση, στην προσωπική πρόοδο και κατ’ επέκταση στην κοινωνική. Και καθώς ο άνθρωπος, φύσει ανικανοποίητος, δεν αρκείται στο να μένει στάσιμος, είναι «καταδικασμένος» να συνεχίζει το δημιουργικό αυτό έργο, με πόθο «τελείωση». Κάτι, που δεν έρχεται ποτέ, αλλά, τουλάχιστον, αξίζει προσπάθειας.

Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά της λέσχης φωτογραφίας «Out of focus»;

Η Λέσχη μας τον τελευταίο καιρό διακατέχεται από έναν δημιουργικό οίστρο. Πραγματοποιούνται ομαδικές και ατομικές εκθέσεις που απευθύνονται στο ευρύ κοινό και σεμινάρια που απευθύνονται άλλοτε μόνο στα μέλη της κι άλλοτε σε όλους τους φίλους της φωτογραφίας. Στόχος μας είναι η συνέχιση αυτής της δραστηριότητας και η υλοποίηση κάποιων κρυφών επιδιώξεων, που θα μου επιτρέψετε να μην τις αποκαλύψω ακόμα. Ταυτόχρονα, κάνουμε άνοιγμα για συνεργασίες και την ανάληψη κοινών δράσεων με φωτογραφικές ομάδες της επικράτειας, αλλά και με ομάδες στα Βαλκάνια και την Ανατολική Ευρώπη. Ελπίζουμε, τέλος, να προσελκύσουμε κι άλλα μέλη στη Λέσχη μας, για να μπορέσουμε να μοιραστούμε με περισσότερους το κοινό όραμά μας και την αγάπη για τη φωτογραφία.

Πού μπορεί κάποιος να επικοινωνήσει με τη λέσχη;

Μπορεί να μας βρει κάθε Τετάρτη στο φυσικό μας χώρο, στη Λέσχη στην Πλατεία Αριστοτέλους, και συγκεκριμένα στην οδό Μητροπολίτου Γενναδίου 24, γωνία με την οδό Φιλίππου. Επίσης, μπορεί να επικοινωνήσει με τον πρόεδρό μας, το Δημήτρη Δεσποινούδη τηλεφωνικά στο 6972812885 ή με αποστολή email στην ηλεκτρονική μας διεύθυνση: OutOfFocus2014@gmail.com .

Η διαδικτυακή μας παρουσία εκφράζεται με το ιστολόγιο της Λέσχης μας στη διεύθυνση: http://outoffocus2014.blogspot.gr και με τη σελίδα της ευρύτερης ομάδας στο Facebook στη διεύθυνση: https://www.facebook.com/groups/OutOfFocus2014.

Σας ευχαριστώ πολύ κι εύχομαι τα πιο όμορφα ταξίδια σε πλάνα παραμυθένια.

Κι εγώ ευχαριστώ για την ευκαιρία που μας δώσατε να επικοινωνήσουμε με την ομογένεια.