από την Δήμητρα Παντοπόρου.
Συχνά αποκαλούμε το σύντροφο της ζωής μας, έτερον ήμισυ. Η αρχαιοελληνική αυτή φράση προέρχεται από ένα μύθο που έχει καταγράψει ο Πλάτωνας στο Συμπόσιό του. Συχνά ένα τμήμα του μύθου αποσιωπείται κατά τις δημοσιεύσεις του. Οι κοινωνικές συνθήκες έχουν αλλάξει και πια μπορούμε να παρουσιάσουμε ολόκληρο το μύθο.
Τα αρχικά τρία φύλα
Σύμφωνα με τη διήγηση του γνωστού κωμωδιογράφου Αριστοφάνη στο Συμπόσιο, για να καταλάβει κανείς τη σημασία του έρωτα, χρειάζεται να καταλάβει πρώτα τη φύση του ανθρώπου. Παλαιά τα φύλα ήταν τρία και όχι δύο, όπως σήμερα. Το ανδρόγυνο, -ο όρος έχει διασωθεί ως ονομασία, όχι όμως και το φύλο- ο άνδρας και η γυναίκα.
Το ανδρόγυνο συνδύαζε στην εμφάνιση τα δύο άλλα φύλα, τον άνδρα και τη γυναίκα. Αρχικά οι άνθρωποι είχαν σχήμα σφαίρας με τέσσερα πόδια και τέσσερα χέρια. Μπορούσαν να μετακινηθούν όρθιοι προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση. Οταν όμως βιάζονταν, δεν περπατούσαν, κυλούσαν. Περιστρέφονταν δηλαδή πάνω στα οκτώ άκρα τους, με έναν τρόπο που θυμίζει τους ακροβάτες, όταν κάνουν τον τροχό. Επίσης, είχαν δύο πρόσωπα πάνω σε έναν κυλινδρικό λαιμό, που έβλεπαν προς αντίθετη κατεύθυνση το καθένα. Και τα υπόλοιπα όργανά τους ήταν επίσης διπλά, δύο αυτιά, δύο γεννητικά όργανα κ.λπ.
Η τιμωρία της ύβρεως
Ηταν τόσο δυνατοί και είχαν τέτοια αντοχή που κόμπαζαν διαρκώς. Μάλιστα κατασκεύασαν και ανάβαση, για να κτυπήσουν τους θεούς. Αυτήν την ύβρι δεν μπορούσαν να την ανεχτούν οι θεοί. Επρεπε να τιμωρηθούν. Πώς όμως; Να τους αφανίσουν τελείως ή να τους δώσουν μία ακόμα ευκαιρία, μήπως και συνετιστούν; Αλλωστε, γιατί να χάσουν τις θυσίες που τους προσέφεραν οι άνθρωποι; Αποφάσισαν να τους δώσουν μία δεύτερη ευκαιρία. Τους έκοψαν στη μέση, ώστε πια να έχουν δύο πόδια και δύο χέρια. Πέτυχαν έτσι ένα διπλό στόχο. Αφενός έκαναν τους ανθρώπους ασθενέστερους και αφετέρου διπλασίασαν τον αριθμό τους, ώστε να απολαμβάνουν περισσότερες θυσίες τους. Αν πάλι η αλαζονεία τους συνεχιζόταν, θα τους έκοβαν άλλη μια φορά στη μέση, να μείνουν με ένα χέρι και ένα πόδι.
Ο πόθος για το έτερον ήμισυ
Ο Ζεύς τους χώριζε στη μέση και έδινε καθέναν στον Απόλλωνα, ο οποίος του γύριζε το κεφάλι προς την τομή, ώστε να τη βλέπει και να συνετίζεται. Ακόμη, μάζευε το υπόλοιπο δέρμα προς την κοιλιά και το έδενε σε αυτό που ονομάζουμε ομφαλό. Ο ολόκληρος άντρας με τα τέσσερα πόδια και τα τέσσερα χέρια έγινε δύο άντρες με δύο χέρια και δύο πόδια ο καθένας. Η ολόκληρη γυναίκα δύο γυναίκες αντίστοιχα και το ανδρόγυνο ένας άνδρας και μία γυναίκα. Ετσι δημιουργήθηκαν οι άνθρωποι με τη μορφή που έχουν σήμερα. Η ολοκλήρωσή τους και επομένως η ευτυχία στη ζωή τους έρχεται, όταν μπορέσουν να βρουν το έτερον ήμισυ. Ο άνδρας επιθυμεί να ενωθεί με τη γυναίκα, για να επανέλθει στην ευτυχισμένη πρότερη κατάσταση του ανδρόγυνου όντος.
Το αποσιωπημένο τμήμα του πλατωνικού μύθου
Μέχρι αυτό το σημείο ο πλατωνικός μύθος διδάσκεται και στο ελληνικό σχολείο. Ομως ο μύθος συνεχίζει. Κάθε ημίτομος άνθρωπος ποθούσε το έτερον ήμισύ του. Αγκαλιάζονταν και προσπαθούσαν να ξαναενωθούν. Μάταια. Κατέληγαν να πεθαίνουν από την πείνα και την απραξία, γιατί δεν ήθελαν να κάνουν τίποτε ο ένας χωρίς τον άλλον. Τους λυπήθηκε ο Ζευς και κάτι άλλο μηχανεύτηκε.
Μέχρι τότε τα γεννητικά τους όργανα ήταν προς τα έξω, ώστε η γονιμοποίησή τους δεν γινόταν επάνω στον άλλον, αλλά πάνω στη γη. Μετέθεσε λοιπόν μπροστά τα γεννητικά τους όργανα, ώστε η γονιμοποίηση να γίνεται μέσα τους, με το αρσενικό μέσα στο θηλυκό και να αναπαράγεται το γένος. Αν πάλι είναι άντρας με άντρα, να επέρχεται κορεσμός από τη συνουσία, και να σταματάνε, για να εργάζονται κιόλας και να ασχολούνται με τα ζητήματα της ζωής. Επομένως ο έρωτας, εμπνέοντας τον πόθο και το πάθος για τον άλλον, προσπαθεί να γιατρέψει την ανθρώπινη φύση, να ενώσει τα δύο κομμάτια σε ένα.
Οι ημίτομες γυναίκες από τις προηγούμενες ολόκληρες γυναίκες δεν ενδιαφέρονται και πολύ για τους άνδρες και έχουν περισσότερο στρέψει την προσοχή τους στις γυναίκες. Οι ημίτομοι άνδρες από προηγούμενους ολόκληρους άνδρες, κυνηγούν τα αρσενικά. Και είναι αυτοί οι εκλεκτοί μεταξύ των παιδιών και των εφήβων, επειδή έχουν στην φύση τους πολύ ανδρισμό.
Μερικοί βέβαια τους αποκαλούν αδιάντροπους. Δεν είν’ αλήθεια, διότι δεν το κάνουν από αναισχυντία, αλλά από θάρρος και από γενναιότητα και από τον αρρενωπό τους χαρακτήρα. Τους ενθουσιάζει το όμοιο προς τη φύση τους. Απόδειξη τρανή είναι πως είναι οι μόνοι που αποδεικνύονται στα πολιτικά άνδρες αληθινοί. Οταν γίνουν άνδρες, επιδίδονται στον έρωτα των παιδιών και δεν ενδιαφέρονται για το γάμο και την απόκτηση παιδιών από φυσική κλίση. Παντρεύονται μόνο και μόνο, επειδή ακολουθούν το έθιμο.
Τι είναι ο έρωτας
Τελικά, εάν τύχει κάποιος και συναντήσει στη ζωή του το ίδιο, το πραγματικό του, έτερον ήμισυ, τότε η συγκίνηση είναι εξαιρετική από το αίσθημα στοργής, κοινής καταγωγής και έρωτα και ούτε στιγμή δε θέλουν να αποχωρισθούν. Αυτοί είναι που περνούν ολόκληρη τη ζωή πιστοί μεταξύ τους. Του ολοκλήρου λοιπόν ο πόθος και η ορμή έχει το όνομα έρως.
Είναι ιατρός και η διέξοδος που έδωσε ο Ζευς στους ανθρώπους για να αντεπεξέλθουν στην τιμωρία της διχοτόμησής τους. Ομως αυτό το σφοδρό πάθος δεν εξηγείται μόνο με την ερωτική απόλαυση. Και αν, την ώρα που είναι πλαγιασμένοι μαζί, ερχόταν ο Ηφαιστος και τους ρωτούσε: «Τι ποθείτε; Να σας σφυρηλατήσω και από δύο να γίνετε ένας, και όσον καιρό ζείτε, να ζείτε κοινή ζωή σαν ένας, και όταν πεθάνετε, εκεί στον Αδη ένας να είσθε και όχι δύο;», καθένας τους θα νόμιζε πως άκουσε ό,τι τόσον καιρό τώρα ποθούσε.
Στο Συμπόσιο του Πλάτωνα οι συνδαιτυμόνες συζητούν για τον έρωτα. Τελευταίος μίλησε ο Σωκράτης λέγοντας καλά θα ήταν, να μεταγγίζεται και η σοφία, όταν αγγιζόμαστε, από τον πιο γεμάτο στον πιο αδειανό. Αλλά ας μιλήσουμε για το λογικά αληθινό, όχι για το αληθοφανές. Για τον Σωκράτη πράγματι επιδιώκουμε να ενωθούμε. Το έτερον ήμισυ όμως για αυτόν είναι ό,τι ο καθένας μας αντιλαμβάνεται ως καλό στον άνθρωπο.
