από την Δρα Αριστονίκη Θεοδοσίου

Ο όρος μελαγχολία ή κατάθλιψη χρησιμοποιείται από την ψυχιατρική   ως ένα αρνητικό συναίσθημα λύπης ή θλίψης που καταλαμβάνει συχνά και σε ορισμένες περιπτώσεις βασανίζει ή τον άνθρωπο. Το αίσθημα της μελαγχολίας μπορεί να ποικίλει από ελαφριά ακεφιά ή αδιαθεσία, που συνοδεύεται από έλλειψη ενδιαφέροντος για τη δουλειά ή τις καθημερινές ασχολίες του ατόμου και να φτάσει μέχρι την πλήρη απογοήτευση, χωρίς κανένα ενδιαφέρον για τη ζωή και χωρίς ελπίδα. Η κατάθλιψη, όπως όλες οι ψυχολογικές διαταραχές, θα θεωρηθεί ότι ξεπέρασε τα όρια μιας φυσιολογικής αντίδρασης όταν παρατείνεται, όταν η έντασή της δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στις σχέσεις του ατόμου με το περιβάλλον ή το κάνει ανίκανο να αντεπεξέλθει στις υποχρεώσεις του ή όταν εκδηλώνεται χωρίς σοβαρή αιτία.

Ας δούμε πώς ερμηνεύουν το αίσθημα της κατάθλιψης διάφοροι θεωρητικοί:

α) Ως επιθετικότητα που έχει στραφεί προς τα μέσα ισχυρίζονται οι Karl Abraham και S. Freud. H θεωρία αυτή υποστηρίζει ότι υποσυνείδητη εχθρότητα ή επιθετική παρόρμηση, που αρχικά κατευθύνεται εναντίον ατόμων του στενού περιβάλλοντος του ασθενούς –που θεωρεί ότι βάζουν εμπόδια στην επίτευξη των σκοπών του- στρέφεται τελικά εναντίον του ίδιου του ατόμου, όταν η συνείδησή του δεν του επιτρέπει να την εκδηλώσει προς τα έξω.

β) Aπώλεια αντικειμενικού στόχου. Όταν κάποιο άτομο δεν κατορθώσει να πετύχει κάτι που το θεωρεί σαν τον πιο βασικό σκοπό για τη ζωή του, μπορεί να καταληφθεί από μελαγχολία.

γ) Aπώλεια της αυτοεκτίμησης του ατόμου (E. Bibring). Oι αποτυχίες μπορούν να δημιουργήσουν στο άτομο αμφιβολία για τις ικανότητές του και σκέψεις αναξιότητας. Σε τέτοιες περιπτώσεις ο ασθενής κατηγορεί τον εαυτό του για παραλήψεις, σφάλματα ή αναποφασιστικότητα που τον οδήγησαν στην αποτυχία ή την καταστροφή ή κάποιος άλλος μπορεί να κατηγορεί τον εαυτό του για δειλία, επειδή δεν έχει την τόλμη να αντισταθεί και να διεκδικήσει το δίκαιο του. Όλα αυτά δημιουργούν τύψεις ή ενοχές και προκαλούν μέσα του την εμφάνιση μελαγχολίας.

δ) είναι η αρνητική αντίληψη όπως ισχυρίζονται οι Aaron T. Beck & Albert Ellis. Όταν κάποιος βλέπει με τρόπο αρνητικό τον εαυτό του, τις εμπειρίες του όπως και το μέλλον του δεν θα αργήσει να καταληφθεί από μελαγχολία.

ε) Aπώλεια του προσωπικού ρόλου. Κάθε άνθρωπος καθορίζει για τον εαυτό του ένα βασικό ρόλο που θα παίξει στη ζωή. Aν για διάφορους λόγους διαπιστώσει ότι δεν μπορεί να παίξει αυτό το ρόλο καταλαμβάνεται από μελαγχολία.

στ) Aπώλεια του νοήματος της ζωής. Όταν κάποιος άνθρωπος πιστέψει ότι δεν έχει πια νόημα η ζωή του ή ότι η ύπαρξή του επάνω στη γη δεν έχει κάποιο προορισμό, μπορεί να καταληφθεί από μελαγχολία. Στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του B’ Παγκοσμίου Πολέμου είχε διαπιστωθεί ότι όσοι κρατούμενοι έχαναν το νόημα της ζωής τους έπεφταν επάνω στα ηλεκτροφόρα καλώδια και αυτοκτονούσαν, ενώ αντίθετα εκείνοι που εξακολουθούσαν να πιστεύουν στο νόημα και την αξία της ζωής υπέμεναν με καρτερία τις κακουχίες.

ζ) Διαταραχή ή μείωση ορισμένων νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο (MAAS, VAN PRAAG). Nευροδιαβιβαστές ονομάζονται κάποιες χημικές ουσίες (αμίνες, αμινοξέα ή νευροπεπτίδια) που χρησιμοποιούνται από το κεντρικό νευρικό σύστημα για τη μεταβίβαση νευρικών ώσεων προς την περιφέρεια.

H παρατήρηση ότι ορισμένες μορφές μελαγχολίας, όπως η ενδογενής (μονοπολική ή διπολική) συνδέονται πάντοτε από συμπτώματα που ελέγχονται από τον υποθάλαμο (αϋπνία, ανορεξία, απώλεια βάρους, μείωση libido) και η διαπίστωση ότι ανταποκρίνονται καλά σε θεραπεία με αντικαταθλιπτικά φάρμακα, οδήγησε στην ανάπτυξη της θεωρίας ότι η μελαγχολία μπορεί να οφείλεται σε διαταραχή ή μείωση ορισμένων νευρομεταβιβαστών, δηλαδή σε οργανικά αίτια.

Πώς αντιμετωπίζεται η μελαγχολία;

Όπως τονίστηκε και πιο πάνω η μελαγχολία ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό και ως προς των ένταση και ως προς τα αίτια που μπορούν να την προκαλέσουν.

Σε γενικές γραμμές, η θεραπευτική αντιμετώπισή της είναι: ψυχολογική, φαρμακευτική ή ένας συνδυασμός και των δύο. Στις δύσκολες εποχές που βιώνουμε όλοι μας έχει παρατηρηθεί ότι αυξάνονται τα ποσοστά εκδήλωσης κατάθλιψης που αρχίζει στην αρχή ως μελαγχολία. Ότι όμως και αν συμβαίνει κανείς για να επιβιώσει σωματικά και ψυχικά θα πρέπει να διατηρήσει μια ψυχική ισορροπία γιαυτό αν αντιληφθεί ότι χάνει τον έλεγχο και αδυνατεί να ανταπεξέλθει στις δυσκολίες που βιώνει καλό είναι να ζητήσει άμεσα ψυχολογική υποστήριξη.