Είναι καλό να διαβάζουμε παραμύθια στα παιδια;

της Δρος Αριστονίκης Θεοδοσίου-Τρυφωνίδου.

Τα παραμύθια που μου λεγανε όταν ήμουν μικρη με προετοίμασαν για τα <παραμύθια> που ζω. Λένε πως μέσα από την αφήγηση των παραμυθιών ενεργοποιείται το λεγόμενο, οικογενειακό μυθιστόρημα, δηλαδή η εντύπωση που έχει κάθε παιδί πως οι γονείς του δεν είναι οι πραγματικοί, αλλά είναι υιοθετημένο και οι πραγματικοί του γονείς είναι άλλης καταγωγής ή ανώτερης κοινωνικής τάξης.

Με τον τρόπο αυτό εκπληρώνονται διάφορες επιθυμίες του παιδιού, όπως η επιθυμία του για φυγή από την πραγματική του ζωή, η επιθυμία του μεγαλείου, η επιθυμία να αλλάξει την πραγματικότητα που βιώνει.

Τον ίδιο τρόπο σκέψης, νομίζω, πως ακολουθεί και το παραμύθι. Εξάλλου αυτός είναι και ο λόγος που είναι τόσο προσφιλές στα παιδιά. Όλοι οι χαρακτήρες λοιπόν στα παραμύθια είναι είτε καλοί, είτε κακοί, απλοί και άμεσοι. Αυτό βοηθά το παιδί να βάζει σε μια τάξη τις σκέψεις και τα συναισθήματά του ενώ ταυτόχρονα αποφεύγει τη σύγχυση και εκτίθεται στις φοβίες και τις ανησυχίες του.

Ο Bettelheim, χωρίζει τα πλάσματα των παραμυθιών σε δύο κατηγορίες: στα ήμερα και φιλικά που βοηθούν τον ήρωα στο ταξίδι του, και στα άγρια και επικίνδυνα που παρασύρουν τον ήρωα μακριά από το στόχο του.

Η μεταμόρφωση ενός ανθρώπου σε ζώο, αποτελεί μια θεματική που συναντάται και στην ψυχοπαθολογία, δεδομένου ότι πολλοί ασθενείς θεωρούν πως μέσα τους υπάρχει ένα τρομακτικό ζώο. Η ερμηνεία που δίνεται στη μεταμόρφωση ενός ατόμου σε ζώο μέσα στο παραμύθι είναι πως με αυτό τον τρόπο ο ήρωας τιμωρείται για κάποια λανθασμένη του πράξη.

Προκειμένου, ωστόσο, να μπορέσει να αποκατασταθεί η ισορροπία και ο ήρωας να αποκτήσει ξανά την παλιά του μορφή, θα πρέπει να περάσει με επιτυχία κάποιες δοκιμασίες, ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να κερδίσει και την πραγματική αγάπη ενός άλλου ατόμου.

Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής μας εξελίσσουμε την ικανότητα να φανταζόμαστε πως ζούμε σε καταστάσεις που δεν υπάρχουν πραγματικά.

Αυτό συμβαίνει γιατί προσπαθούμε να ξεφύγουμε από την άσχημη πραγματικότητα που πιθανότητα βιώνουμε και να μεταβούμε σε μια πραγματικότητα όπου αισθανόμαστε χρήσιμοι και σημαντικοί. Αν καταφέρουμε να συνειδητοποιήσουμε πόσο άσχημα αισθάνεται π.χ ένα παιδί που απορρίπτεται από τους φίλους του, τα αδέρφια του ή ακόμη και τους ίδιους του τους γονείς για κάποιες πράξεις του, μπορούμε το ίδιο εύκολα να κατανοήσουμε γιατί και μεις οι ίδιοι μπορεί να ταυτιζόμασταν με τον <αγαθούλη> ήρωα του παραμυθιού.

Μέσα από το παραμύθι και την ελπίδα που του προσφέρει αυτός ο ήρωας, μπορεί και το παιδί να αντιμετωπίσει τις συνθήκες τις οποίες βιώνει και να μάθει να ζει και να αγωνίζεται χωρίς να χάνει το κουράγιο του. Άρα το παραμύθι μας παίρνει από το χέρι και μας γνωρίζει την ζωή!

Τα κριτήρια επιλογής των παραμυθιών για παιδιά προσχολικής ηλικίας, σχολικής και εφηβικής ηλικίας είναι τα ενδιαφέροντα τους, οι ανάγκες τους, η ηλικία τους, το πνευματικό τους επίπεδο, η αναγνωστική τους ικανότητα ή το θέμα που πραγματεύονται τα παραμύθια, οι ήρωες τους και γενικότερα η μορφή και η εικονογράφηση του βιβλίου. Ακόμη, το παραμύθι θα πρέπει να είναι προσαρμοσμένο στον γλωσσικό-γνωσιακό πλούτο του παιδιού αλλά και να είναι γραμμένο με τρόπο που να μην φοβίσει το παιδί.

Προτεινόμενα παραμύθια για παιδιά προσχολικής ηλικίας:

• Πρωταγωνιστές με ζώα ή οικεία πράγματα.
• Παραμύθια με αστείες ιστορίες.
• Παραμύθια επαναληπτικά ή κλιμακωτά.
• Παραμύθια με νεράιδες.
• Ιστορίες από τον κόσμο της μυθολογίας.
• Μύθους, θρύλους, παραδόσεις(εθνικές, τοπικές, θρησκευτικές κ.ά.).
• Μύθοι για τα ζώα και τα φυτά.
• Μύθοι του Αισώπου.
• Παραμύθια με προσωποποιήσεις φυσικών φαινομένων.

Προτεινόμενα παραμύθια για παιδιά Σχολικής ηλικίας:

• Παραμύθια με ήρωες παιδιά και ζώα μαζί.
• Παραμύθια με ενήλικες πρωταγωνιστές.
• Παραμύθια με νεράιδες.
• Παραμύθια μαγικά.
• Παραμύθια περιπετειακά-διηγηματικά.
• Χιουμοριστικές παραμυθιακές ιστορίες.
• Παραμύθια λαϊκότροπα.
• Παραμύθια διασκευασμένα.
• Μύθοι, θρύλοι, παραδόσεις.
• Ιστορίες από μυθολογία.
• Κλιμακωτά, αινιγματικά, θρησκευτικά.
• Λαϊκά παραμύθια άλλων χωρών.
• Παραμύθια Ελλήνων λογοτεχνών.
• Παραμύθια ξένων λογοτεχνών.
• Ψυχολογικά-θεραπευτικά παραμύθια

Προτεινόμενα παραμύθια για εφήβους

• Λογοτεχνία για νέους
• Ιστορικά μυθιστορήματα
• Μυθιστορίες
• Ψυχολογικά-θεραπευτικά παραμύθια