από τη Δήμητρα Ποντοπόρου.
Οι βιογράφοι του φαντάστηκαν τον Αίσωπο ως Ανατολίτη δούλο από τη Φρυγία, καμπούρη στο σώμα και άσχημο, αθυρόστομο, με χιούμορ και καυστική γλώσσα, κάπως σαν τη σύγχρονη φιγούρα του Καραγκιόζη.
Οι φιλόλογοι όμως αμφιβάλλουν, εάν οι περίφημοι μύθοι είναι δυνατόν να επινοήθηκαν από ένα μόνο άνθρωπο.
Η ευφυία στη δημιουργία και τη διατύπωσή τους, η λιτότητα και η πυκνότητα του λόγου τους, η επιγραμματικότητα και το πλήθος τους, παραπέμπουν περισσότερο σε μία ανώνυμη λαϊκή παράδοση μυθοπλαστών, που σε αυτές τις αλληγορίες ενσωμάτωσαν τη λαϊκή πείρα και γνώμες για τη ζωή, αλλά και υποδείγματα σωστής πορείας, καθώς και ερμηνείες για πολιτικά και κοινωνικά φαινόμενα.
Μια σειρά μύθων αντλεί τα αλληγορικά θέματά της από τη θάλασσα, από τη ζωή των ψαράδων και από ζώα κατοίκους της, για να μιλήσει για την ευτυχία και τη δυστυχία στην ανθρώπινη ζωή, για να αποκαλύψει μεθόδους των δημαγωγών πολιτικών, να στηλιτεύσει την πλεονεξία και την κακόβουλη κριτική.
Η τέχνη των δημαγωγών
Ενας ψαράς ψάρευε σε ένα ποτάμι. Τέντωσε το δίχτυ του και έζωσε το ρεύμα του ποταμού από τη μία όχθη έως την άλλη. Υστερα έδεσε μία πέτρα σε ένα σκοινί και κτυπούσε το νερό για να πέσουν τα ψάρια πάνω στο δίχτυ του, έτσι όπως θάφευγαν τρομαγμένα από τα κτυπήματα της πέτρας στο νερό. Ενας περίοικος που είδε τι έκανε ο ψαράς του έβαλε τις φωνές, γιατί θόλωνε το νερό και δεν επέτρεπε στους κατοίκους τής γύρω περιοχής να πιούν νερό καθαρό. Και τότε ο ψαράς του αποκρίθηκε: Εάν δεν ταράζεται έτσι το νερό, εγώ θα ψοφήσω από την πείνα.
Το επιμύθιο που έγραψε ο Αίσωπος σε αυτόν το μύθο σχετίζεται με τους πολιτικούς: έτσι και οι δημαγωγοί στις πολιτείες κάνουν καλύτερα τη δουλειά τους, όταν αναστατώνουν τη χώρα τους με τη διχόνοια.
Η ευτυχία, ο ψαράς, τα ψάρια, η πέτρα και ο κάβουρας
Οι παρακάτω τρεις μύθοι έχουν επιμύθια σχετικά με την ευτυχία στην ανθρώπινη ζωή.
Σύμφωνα με τον ένα μύθο, ένας ψαράς έβγαζε από τη θάλασσα το δίχτυ του γεμάτο με μικρά και μεγάλα ψάρια. Τα μεν μεγάλα τα μάζεψε και τα άπλωσε στη στεριά, ενώ τα μικρά του ξέφυγαν από τις τρύπες του διχτυού. Ο Αίσωπος σχολίασε πως είναι εύκολο να σωθούν εκείνοι που δεν ευτυχούν πολύ, ενώ εκείνοι που έχουν μεγάλη δόξα, σπάνια ξεφεύγουν από τους κινδύνους.
Ο δεύτερος μύθος αφορά τη χαρά και τους ψαράδες που έπιασαν μια πέτρα. Ψαράδες τραβούσαν τα δίχτυα τους. Ετσι όπως τάνιωθαν βαριά, σκέφτονταν πως κάποια μεγάλα ψάρια είχαν πιάσει. Σαν τα τράβηξαν όμως τα δίχτυα στη στεριά, διαπίστωσαν πως πολύ λίγα ψάρια είχαν πιαστεί.
Τα δίχτυα τους ήταν βαριά από τις πέτρες και άλλα πράγματα που είχαν ανασύρει από το βυθό. Στεναχωρέθηκαν πολύ. Οχι τόσο, επειδή δεν ήταν καλή η ψαριά, όσο επειδή είχαν πιστέψει το αντίθετο. Ενας γέρος ανάμεσά τους τότε τους είπε: Για σταματείστε. Φαίνεται πως η λύπη είναι αδελφή της χαράς. Αφού τόσο χαρήκαμε, έπρεπε ύστερα να νιώσουμε και κάποια λύπη.
Το επιμύθιο του Αισώπου είναι πως γι’ αυτό κι εμείς βλέποντας πόσο ευμετάβλητη είναι η ζωή, δεν πρέπει να περιμένουμε πάντα τη χαρά από τα ίδια πράγματα. Πρέπει να σκεφτόμαστε πως ύστερα από την πολλή καλοκαιρία, θάρθει και η τρικυμία.
Σύμφωνα με τον τρίτο μύθο ένας κάβουρας βγήκε από τη θάλασσα και έβοσκε μόνος του στην ακρογιαλιά. Μια πεινασμένη αλεπού περνούσε από εκεί. Μην έχοντας κάτι άλλο να φάει τον έπιασε κι ετοιμαζόταν να τον κάνει μια χαψιά. Κι εκείνος μονολόγησε: Καλά να πάθω, αφού είμαι ζώο της θάλασσας και ήθελα να γίνω στεριανό.
Το επιμύθιο του Αισώπου είναι πως έτσι και μερικοί άνθρωποι αφήνουν τις δουλειές τους και καταπιάνονται με άλλες άσχετες και στο τέλος δίκαια δυστυχούν.
Κάλιο πέντε και στο χέρι
Ο μύθος αυτός είναι μία παραλλαγή της δημοφιλούς παροιμίας: Κάλλιο πέντε και στο χέρι, παρά δέκα και καρτέρει.
Ενας ψαράς έριξε τα δίχτυα του στη θάλασσα κι έπιασε ένα μόνο μικρό ψαράκι. Μια μαρίδα. Εκείνη προσπαθώντας να σωθεί, τον ικέτευε να την ξαναρίξει στο νερό λέγοντάς του: Οταν μεγαλώσω και τρανέψω, θα μπορέσεις να με πιάσεις και θα σου είμαι και περισσότερο ωφέλιμη. Ο ψαράς όμως της απάντησε: Θα ήμουν μεγάλο κορόιδο εάν το κέρδος που έχω στο χέρι, όσο μικρό κι αν είναι, το αφήσω στηρίζοντας τις ελπίδες μου σε ένα μελλοντικό κέρδος, όσο μεγάλο κι αν είναι.
Ο μύθος επισημαίνει πόσο άμυαλος είναι όποιος αφήνει τα μικρά κέρδη που έχει στο χέρι ελπίζοντας σε μεγάλα μελλοντικά.
Ο κάβουρας κι ο ίσιος δρόμος
Η μάνα του μάλωνε τον κάβουρα και τούλεγε διαρκώς να μην περπατάει λοξά, ούτε να τρίβει τα πλευρά του πάνω σε υγρές πέτρες, όπως συνήθιζε. Τότε εκείνος της αποκρίθηκε: Μάνα μου, που με ορμηνεύεις, περπάτα πρώτα εσύ ίσια, κι εγώ βλέποντάς σε θα σε μιμηθώ.
Ο μύθος του Αισώπου θέλει να πει, πως όποιος θέλει να κάνει παρατηρήσεις και κριτική στους άλλους, πρέπει να ζει και να βαδίζει πρώτα αυτός σωστά κι ύστερα να κάνει το δάσκαλο.
