@επιμέλεια Άννα Μουσογιάννη
«Η Νανά ήταν βυθισμένη στον ναρκισσισμό της…άρχισε να παρατηρεί άλλα μέρη του κορμιού της, διασκεδάζοντας, κυριευμένη ξανά απ’τη νοσηρή παιδική της περιέργεια. Ξαφνιαζόταν κάθε φορά που κοίταζε το κορμί της στον καθρέφτη…αργά, αργά άνοιξε τα μπράτσα της για να προτείνει τον κορμό της, έναν κορμό εύσαρκης Αφροδίτης. Λύγισε τη μέση παρατηρώντας το σώμα της μπρος και πίσω, σταματώντας λίγο στο προφίλ του στήθους και στις φευγαλέες καμπύλες των μηρών…άρχισε να διασκεδάζει μ’ ένα παράξενο παιχνίδι, να λικνίζεται, μια δεξιά, μια αριστερά, με τα γόνατα ανοιχτά συστρέφοντας το κορμί πάνω στους γοφούς, μ’ εκείνο το συνεχές τρεμούλιασμα της Ανατολίτισσας χορεύτριας που χορεύει τον χορό της κοιλιάς…κι από πίσω, καθώς ο κότσος της είχε λυθεί, τα ξανθά της μαλλιά σκέπαζαν την πλάτη της σαν χαίτη λιονταριού» Εμίλ Ζολά Νανά.
Ο Εμίλ Ζολά θεωρείται ως ο θεμελιωτής και αυτός εισήγαγε το νατουραλισμό (ή φυσιοκρατία) όπου αναπτύχθηκε στη Γαλλία τα τέλη του 19ου αιώνα και αρχές του 20ου.Τι όμως είναι ο νατουραλισμός και ποια τα βασικά χαρακτηριστικά του;
Ο νατουραλισμός ήταν η συνέχεια του ρεαλισμού και απεικονίζει την πραγματικότητα με μεγαλύτερη ακρίβεια. Πιο συγκεκριμένα είναι ένας μυθοπλαστικός τρόπος που καλλιέργησε μια σχολή συγγραφέων ακολουθώντας μια συγκεκριμένη φιλοσοσική θέση. Η φιλοσοφική αυτή τοποθέτηση είναι απόρροια της μεταδαρβινικής βιολογίας του 10ου αιώνα που υποστήριζε ότι ο άνθρωπος βιώνει την ύπαρξη του αποκλειστικά μέσα στην τάξη της φύσης και ότι δε διαθέτει ψυχή, ούτε έχει κάποιου άλλου είδους συμμετοχή σε ένα θρησκευτικό ή πνευματικό κόσμο πέραν του φυσικού. Συνεπώς, ο άνθρωπος είναι ένα ζώο υψηλότερης τάξης που η συμπεριφορά του καθορίζεται από δύο δυνάμεις : από το περιβάλλον και την κληρονομικότητα.
Ο φιλόσοφος, κριτικός και ιστορικός Ιππόλυτος Τάιν (1828-1893) στοχεύει να ανακαλύψει τους νόμους που καθορίζουν, σύμφωνα με το σχήμα αίτιο –αποτέλεσμα, και τη λογοτεχνία όπως ένα ζωντανό οργανισμό. Συνεπώς, διατυπώνει τη θεωρία ότι η φυλή, το περιβάλλον και η στιγμή προκαθορίζουν και τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά και την εξέλιξη της λογοτεχνίας αυτής ( Εισαγωγή στην ιστορία της αγγλικής λογοτεχνίας 1863-1864).
Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφερθεί και το έργο των αδελφών Έντμοντ και Ζυλ ντε Γκονγκουρ οι οποίοι εκδίδουν το έργο τους «Ζερμινί Λασερτέ» και όπου εμφανίζονται για πρώτη φορά δύο από τα χαρακτηριστικά του νατουραλισμού : ηρωίδα είναι μια υπηρέτρια, πρόσωπο δηλαδή προερχόμενο από κατώτερα λαϊκά στρώματα και επιπλέον η συμπεριφορά της μελετάται χωρίς προκατάληψη και ανατέμνεται από γραφίδα που δεν διαφέρει από το φακό του κλινικού γιατρού, του ανατόμου ή του βιολόγου.
Σύμφωνα με τους νατουραλιστές ένα άτομο κληρονομεί ισχυρά ένστικτα -ιδιαίτερα αυτά της παρόρμησης να συγκεντρώνει υλικά αγαθά , τη σεξουαλικότητα και την πείνα- και έπειτα υπόκειται στις οικονομικές και κοινωνικές δυνάμεις που αναπτύσσονται στο ανθρώπινο περιβάλλον , στην οικογένεια και στην κοινωνική τάξη. Ο Ζολά, εφάρμοσε τη θεωρία αυτή στο επονομαζόμενο από τον ίδιο «πειραματικό μυθιστόρημα». Αυτό σημαίνει ότι το μυθιστόρημα είναι οργανωμένο κατά τον τρόπο επιστημονικού πειράματος όπου εξετάζει με sec a sec γραφή τη συμπεριφορά των χαρακτήρων.
«Ο μυθιστοριογράφος είναι καμωμένος από έναν παρατηρητή και έναν πειραματιστή» ( Εμίλ Ζολά . Το πειραματικό μυθιστόρημα).
Ο ίδιος φιλοδοξεί να δώσει στο νατουραλισμό τον χαρακτήρα της επιστημονικής μάθησης και στους συγγραφείς το εργαλείο μιας αυστηρής μεθόδου. Ο παρατηρητής, δηλαδή, επιλέγει το θέμα του όπως π.χ ο αλκοολισμός και έπειτα διατυπώνει την υπόθεση του π.χ στα αίτια που τον οδήγησαν και που κατέληξε.
Εν ολίγοις στο νατουραλισμό υπάρχει αποδόμηση της πραγματικότητα πέραν πάσας φύσης συναισθήματος και εστιάζει στην καταγραφή της στυγνής πραγματικότητας αποφεύγοντας όποια ωραιοποίηση. Γι αυτό το λόγο υπάρχει και υπερβολικά λεπτομερής απόδοση της πραγματικότητας ακόμα και αν οι σκηνές αυτές είναι βίαιες ενώ συχνά το τέλος είναι τραγικό αφού ο ήρωας του οδηγείται στην καταστροφή του. Συνήθως τα έργα αυτά έχουν να κάνουν με την κοινωνική εξαθλίωση και γενικότερα τις απαράδεκτες συνθήκες ζωής. Οι νατουραλιστές συνήθως επιλέγουν θέματα που έχουν να κάνουν με το περιθώριο και την εξαθλίωση. Έτσι οι ήρωες είναι απόκληροι της κοινωνίας, θύματα. Αδικημένοι, άνθρωποι του υπόκοσμου και απόκληροι. Ένα παράδειγμα νατουραλιστικής γραφής είναι το έργο του Καρκαβίτσα «Ο Ζητιάνος».
