Από την Ισμήνη Χαρίλα
Στην πλούσια εργογραφία του Ακαδημαϊκού Παύλου Νιρβάνα (φιλολογικό ψευδώνυμο του Πέτρου Αποστολίδη) περιλαμβάνονται οι συλλογές «Η ζωή του δρόμου» και «Γύρω από τον έρωτα». Πρόκειται για σαράντα επτά και είκοσι έξι αντίστοιχα χρονογραφήματα, όπου ο δημιουργός αποτυπώνει με την πένα του απλές καθημερινές ιστορίες.
Δίχως πρόθεση καυστικότητας, ο συγγραφέας παρατηρεί και μεταφέρει στον αναγνώστη διάφορα περιστατικά που διαδραματίζονται γύρω του. Τα κείμενα από τη μια πλευρά μοιάζουν με φωτογραφικά ενσταντανέ που περιγράφουν τη ζωή και τις συνθήκες της πόλης και από την άλλη υποδηλώνουν τη μετάβαση του Νιρβάνα από το ηθογραφικό στο αστικό πόνημα.
Κατά τη διάρκεια λοιπόν της αφηγηματικής ανάλυσης των ηθών και εθίμων των αρχών του εικοστού αιώνα διαπιστώνεται, ότι σε αρκετά σημεία η περίοδος εκείνη δεν απέχει συμπεριφορικά από τη σημερινή. Διαβάζουμε επί παραδείγματι σε δυο από τα χρονογραφήματα που έχουν ως κύριο θέμα τους τη χρήση του τραμ, ότι «τα δρομολόγια των συγκοινωνιών υποφέρουν τα πάνδεινα εις την Ελλάδα» και «άνθρωποι που βρίσκονται πάντοτε βιαστικοί εις την πρώτην γραμμήν, εις το σκαλοπάτι του τραμ να πούμε και νομίζεις πως είναι έτοιμοι να κάμουν κάτι πριν από τους άλλους. Οι άλλοι, που έχουν πραγματικήν επιθυμίαν ή βίαν, στέκονται από πίσω, περιμένουν σέβονται την σπουδήν των πρώτων. Και όμως οι άνθρωποι αυτοί, που έχουν το ύφος ότι θέλουν να κάμουν πρώτα από τους άλλους κάτι τι, ούτε αυτοί το κάμουν, ούτε τους άλλους αφήνουν να το κάμουν».
Εικόνες δηλαδή που έναν περίπου αιώνα αργότερα βιώνει ακόμα ο έλληνας επιβάτης των μέσων μεταφοράς.
Παράλληλα σε άλλα χρονογραφήματα των συλλογών, ο πόνος, η θλίψη, η χαρά, η ευτυχία, η δυστυχία, η ζωή και ο θάνατος εναλλάσσονται και μέσω της φυσικής εξελικτικής πορείας σταδιακά χάνονται στη λήθη του χρόνου και μετουσιώνονται σε αναμνήσεις που στοιχειώνουν μόνο τους πρωταγωνιστές των γεγονότων.
Η ρεαλιστική απεικόνιση σε συνδυασμό με τη χιουμοριστική μικροσκοπική ανάλυση – στην οποία συμβάλλει ενδεχομένως και η μακροχρόνια επαγγελματική δραστηριότητα του Παύλου Νιρβάνα ως ιατρού του Βασιλικού Ναυτικού – συμβάλλει στην ευχάριστη ανάγνωση των χρονογραφημάτων και δημιουργεί το υπόβαθρο για φιλοσοφικούς σχολιασμούς, όπως λόγου χάρη για τις γυναίκες («Αυτή είναι, φίλε μου, η μοιραία γυναίκα! Το πρώτον πλάσμα, που της αφοσιώθηκε στον κόσμον αυτόν, ευρήκε τον θάνατόν του ύστερα από ένα τέταρτον της ώρας…»), την ανάληψη αξιωμάτων («ένας γέρος γάιδαρος, αντιστρόφως προς έναν γέρον άνθρωπον, που είναι περιζήτητος εις την Ελλάδα για κάθε υπούργημα, δεν είναι καλός για τίποτα») και τα ανθρώπινα συναισθήματα («κρύβεται ποτέ η ευτυχία; Μόνον η θλίψις προσπαθεί να κρυφθεί»).
Συνοψίζοντας θα μπορούσε επομένως να ειπωθεί, ότι στα συγκεκριμένα αφηγήματα δίνεται η αίσθηση, ότι το παρελθόν διαπερνά τις πύλες του χρόνου και συνομιλεί με το παρόν διατηρώντας τοιουτοτρόπως ζωντανή τη συλλογική μνήμη, όπου το χθες αδυνατεί τελικά να γίνει το μάθημα του αύριο.
