από τη Γιάννα Κατσαγεώργη.
ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ. Μια συνομιλία με την Ελένη Ανδρεοπούλου δε μοιάζει με καμία άλλη. Πρώτον, γιατί πρέπει να σου την παραχωρήσει, πράγμα που απαιτεί υπομονή, και δεύτερον, δεν επιζητεί τη δημοσιότητα, την οποία άλλωστε έχει διασφαλίσει ως μια από τις καλύτερες ογκολόγους στη Νέα Υόρκη, με εξειδίκευση στον καρκίνο του μαστού.
Ο πρωταρχικός λόγος της συνάντησης μαζί της, ήταν για την «Πρόληψη και την Ενημέρωση για τον Καρκίνο του Μαστού», λόγω του ότι ο Οκτώβριος είναι μήνας αφιερωμένος στην ασθένεια αυτή, που έχει την πρωτοκαθεδρία στον γυναικείο πληθυσμό. Θεωρώ απαραίτητο, πριν την πολύτιμη συνέντευξή της, να σας πω δυο λόγια για την ιδιαίτερη μη συμβατική προσωπικότητά της, που με συνάρπασε με την ευρυμάθεια, το κοφτερό της βλέμμα, την ταχύτητα του μυαλού της, που ξεδιπλώνεται σε οξυδερκείς απαντήσεις, χωρίς παραπανίσιες ή διφορούμενες λέξεις.
Η Ελένη Ανδρεοπούλου, δεν διστάζει να αμφισβητήσει κατεστημένες αξίες και να εναντιωθεί στην υποκρισία! Μπορείς να μιλήσεις μαζί της για τις προκλήσεις της σύγχρονης ιατρικής, για την εκπαίδευση, την ελληνική γλώσσα και τον πολιτισμό μας, τον ρατσισμό, ακόμα και τα καθιερωμένα πρωτόκολλα της καθεστηκυίας τάξης! Οι ακαδημαϊκοί σχολιασμοί της χρωματίζονται από μια «εφηβική» ζωντάνια, αποκαλύπτοντας πάντα τον κίβδηλο χαρακτήρα ανθρώπων και καταστάσεων. Με το μότο «Οι έξυπνοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες με επιτυχία», η Ελένη Ανδρεοπούλου έχει κατακτήσει τον δύσκολο συγκερασμό, να ζει καλά και να σκέφτεται πολύ.
Εθνικός Κήρυξ
Η Ελένη Ανδρεοπούλου διαβάζοντας τον «Εθνικό Κήρυκα».
Γεννημένη στη Νέα Υόρκη, αλλά μεγαλωμένη στη Ναύπακτο από δυο γονείς που υποστήριξαν την ανεξαρτησία, την ελεύθερη σκέψη και τη μόρφωσή της, μόλις τελείωσε το Γυμνάσιο πέρασε στην Ιατρική στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Εκείνα τα χρόνια των σπουδών της, που τα σφράγισε στην καρδιά της η Μαγική Πόλη της Ηπείρου, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο, στο να υλοποιήσει το επόμενο κεφάλαιο της ζωής της, που ήταν η μετεκπαίδευσή της στο Λονδίνο. Πήρε την ειδικότητά της στο «St. Bartholomew’s Hospital», στο «Royal Marsden Hospital/Institute of Cancer Research» και συνέχισε τις σπουδές της στη Ογκολογία στη γενέτειρά της Νέα Υόρκη. Το βάπτισμα της ακαδημαϊκής της καριέρας, το πήρε στο MD Anderson Cancer Center, στο Χιούστον, το παγκοσμίου φήμης καλύτερο Κέντρο Καρκίνου στην Αμερική και σήμερα είναι Διευθύντρια στην κλινική έρευνα του Μαστού και καθηγήτρια Κλινικής Ιατρικής του Weill Cornell Medical College/New York-Presbyterian Hospital, με πολλές περγαμηνές.
Αξια απόγονος του μετανάστη παππού της, Δημήτρη Ανδρεόπουλου, που ήρθε από την Χόμορη Ναυπακτίας το 1910 στο Ελις Αϊλαντ, ανιψιά των ευεργετών της Ναυπάκτου Δημητρίου Παπαχαραλάμπους και Βασιλικής Ανδρεοπούλου και κόρη του Αντώνη Ανδρεόπουλου και της Γεωργίας Μαρκοπούλου, φαμίλιες που «για έναν αιώνα πηγαινοέρχονταν μεταξύ των δύο πατρίδων», η Ελένη Ανδρεοπούλου ζει σήμερα με τον άνδρα της, Ελληνοκαναδό οικονομολόγο Αντριου Πανζούρη, την κόρη τους Αλεξία και τον γιο τους Τζόναθαν, στο Μανχάταν.
Τρέφει μεγάλη ευγνωμοσύνη στους γονείς της, που την δίδαξαν να ζει σε δυο πατρίδες, να βιώνει, ό,τι καλύτερο έχουν να της προσφέρουν, και το πιο σημαντικό, να αγωνίζεται για την πρόοδο και την ανεξαρτησία των γυναικών, να έχει ανοιχτό μυαλό και να μην δειλιάζει να παίρνει θέση. «Η σιωπή είναι συνενοχή», μας λέει και κλείνει τη συνέντευξή μας η γιατρός που τιμάει την Ελλάδα μέσα στους διαδρόμους, στο Ερευνητικό Κέντρο και στο Ακαδημαϊκό βήμα του Weill Cornell Medical College/New York-Presbyterian Hospital.
Δρ Ανδρεοπούλου σας ευχαριστούμε που μας κάνατε την τιμή να προλογίσετε τον μήνα Οκτώβριο, που είναι αφιερωμένος στον καρκίνο του μαστού. Θα ήθελα να ξεκινήσω την ερώτησή μου με τον ρόλο του στήθους στη γυναικεία ταυτότητα, που έχει υμνηθεί από ποιητές και έχει γίνει αντικείμενο ψυχανάλυσης. Από την εμπειρία σας το στήθος κάθε γυναίκας είναι η ταυτότητα της θηλυκότητάς της;
Εθνικός Κήρυξ
Η μητέρα της Γεωργία, η αδερφή της Παναγιώτα ( Dr Panagiota Andreopoulou at NYP/ WCM), η ανιψιά της Ζωή, η κόρη της Αλεξία.
Το γυναικείο στήθος ιστορικά και διαχρονικά έχει ταυτιστεί με τη γυναικεία ταυτότητα και ομορφιά σε όλη την υφήλιο. Αντιπροσωπεύει τη θηλυκότητα, τη σεξουαλικότητα αλλά και τη μητρότητα. Φυσικά αυτή η αντίληψη έχει ενισχυθεί στο δυτικό πολιτισμό μέσα από την τέχνη, αλλά και τον τρόπο που μαθαίνουμε να αντιμετωπίζουμε το σώμα, μέσα από τον τρόπο που το βλέπουν οι άλλοι. Είναι κι αυτή η αντίληψη ένα δημιούργημα ουσιαστικά του νου μας με ορμητήριο την κουλτούρα μας. Το στήθος δίνει τη ζωή με το θηλασμό στα παιδιά μας. Και η ζωή καθεαυτή είναι το υπέρτατο αγαθό, που υπερβαίνει κάθε κοινωνική συμβατικότητα. Η ζωή που αντιστέκεται στον καρκίνο δεν περιορίζεται από την αφαίρεση του μαστού, αντίθετα γίνεται ακόμη πιο πολύτιμη. Η θηλυκότητα έγκειται περισσότερο στη δύναμη της γυναίκας να αποδεχθεί τη νόσο της και να δώσει μάχη για τη διατήρηση της υγείας της. Η απόλυτη γυναικεία ταυτότητα είναι η δύναμη του νου.
Ποιες είναι οι πιθανότητες για μια γυναίκα να νοσήσει από καρκίνο του μαστού και ποιοι παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξής του;
Στις Ηνωμένες Πολιτείες ο μέσος κίνδυνος να αναπτύξει μια γυναίκα καρκίνο μαστού, είναι 12% κατά τη διάρκεια της ζωής της. Αυτό σημαίνει, ότι μια στις 8 γυναίκες θα αναπτύξει καρκίνο μαστού, ο οποίος είναι ο πιο συχνός καρκίνος μετά τον δερματικό και η δεύτερη αιτία θανάτου, μετά τον καρκίνο του πνεύμονος. Οι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο να αναπτύξει μια γυναίκα την νόσο είναι γενετικοί, περιβαλλοντικοί, η κληρονομική προδιάθεση, οι γονιδιακές μεταλλάξεις, ο τρόπος ζωής, η παχυσαρκία, η κακή διατροφή, το αλκοόλ, η έλλειψη άσκησης, το κάπνισμα, η έκθεση σε πλαστικές ουσίες, η ατεκνία, οι ορμονικές θεραπείες αποκατάστασης, η μεγάλη διάρκεια γόνιμης περιόδου, η παράλειψη θηλασμού και η καθυστερημένη εγκυμοσύνη.
Από ποια ηλικία πρέπει να εξετάζεται η κάθε γυναίκα;
Εθνικός Κήρυξ
Η αδερφή της Παναγιώτα και η ίδια με τις κόρες τους μιλούν ελληνικά.
Καθοριστικός παράγοντας είναι το επίπεδο κινδύνων. Για γυναίκες που έχουν κληρονομική προδιάθεση, επιβαρυμένο οικογενειακό ιστορικό ή γενετικές μεταλλάξεις, ο προσυμπτωματικός έλεγχος με απεικονιστικές μεθόδους, δηλαδή μαστογραφία, υπερηχογράφημα ή μαγνητική τομογραφία, πρέπει να ξεκινάει στα 30. Σε γυναίκες μέσου κινδύνου η μαστογραφία και το υπερηχογράφημα ετησίως μπορεί να ξεκινήσει στα 40 χρόνια.
Πόσο καιρό κάνει να δημιουργηθεί ο καρκίνος και πόσους τύπους έχουμε;
Η έναρξη, η εξέλιξη και η εκδήλωση της νόσου είναι πολυπαραγοντική με κύριο μοχλό τη βιολογία. Ο καρκίνος του μαστού έχει ετερογενή παθολογία με πολλαπλούς τύπους, που καθορίζουν την πρόγνωση, αλλά καθοδηγούν και την εξατομικευμένη θεραπεία. Ουσιαστικά η νόσος για την κάθε ασθενή, είναι μοναδική στην φύση της και μοναδική στο πώς αλληλεπιδρά με το γενετικό υπόβαθρο και τη φυσιολογία του σώματος, όπως για παράδειγμα είναι το ανοσοποιητικό σύστημα.
Το στάδιο της νόσου είναι καθοριστικός παράγοντας για την έκβασή της;
Ο καρκίνος μαστού στο μεγαλύτερο ποσοστό του στα αρχικά στάδια θεραπεύεται με σκοπό την ίαση. Για τον προχωρημένο καρκίνο μαστού οι πιθανότητες ίασης είναι μικρές αλλά, ενώ η θεραπεία παραμένει παρηγορητική, σύμφωνα με τα νέα δεδομένα προσπαθούμε να τον αντιμετωπίζουμε ως χρόνια νόσο με στόχο την παράταση της ζωής και την εξασφάλιση της ποιότητας ζωής.
Επιπλέον, όταν οι γυναίκες διαγιγνώσκονται σε νεαρή ηλικία με καρκίνο του μαστού, συνήθως είναι πιο επιθετικός από ό,τι στις ηλικιωμένες γυναίκες, αν και πιο σπάνιος. Το 80% των διαγνώσεων στις γυναίκες είναι μετά την ηλικία των 50, ενώ στους άνδρες σπάνιος και μόνο το 1% των διαγνώσεων.
Σε ποιο γενικό πλαίσιο βρίσκεται η επιστήμη σήμερα σχετικά με τον καρκίνο του μαστού;
Είμαι στην ευχάριστη θέση να μοιραστώ μαζί σας τις τελευταίες εξελίξεις στη φροντίδα ασθενών με καρκίνο μαστού. Στη ρίζα αυτών των εξελίξεων βρίσκεται η ικανότητά μας να αποκωδικοποιούμε τον καρκίνο. Προηγούμενες επενδύσεις οδήγησαν σε βήματα στην επιστήμη και στις τεχνολογικές εφαρμογές επιτρέποντας την αποκωδικοποίηση της βιολογικής αλφαβήτου του καρκίνου. Αυτό μας βοήθησε να κατανοήσουμε καλύτερα τη γλώσσα του και να διαπεράσουνε αποτελεσματικά το φράγμα της κατανόησης της ασθένειας και πώς πρέπει να αντιμετωπιστεί.
Εθνικός Κήρυξ
Με τον σύζυγό της.
Εχουμε διανύσει μεγάλη διαδρομή τις τελευταίες δεκαετίες και θεραπεύουμε περισσότερους ασθενεις από ποτέ. Δεδομένα από το Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου δείχνουν συνεχείς μειώσεις και στα νέα κρούσματα και στους θανάτους από καρκίνο του μαστού από το 1990. Η επιστήμη συνεισφέρει και στη βελτίωση της ποιότητας ζωης των γυναικών με καρκίνο μαστού. Στο πεδίο του καρκίνου του μαστού είμαστε εναρμονισμένοι με την πρωτοβουλία της ιατρικής ακριβείας που αποτελεί κορυφαίο στόχο στον τομέας της υγείας. Τι εννοούμε όταν λέμε ιατρική ακριβείας; Απλά, τη σωστή εξατομικευμένη θεραπεία για τον κάθε ασθενή αναγνωρίζοντας ότι οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί και οι ασθένειές τους είναι μοναδικές για εκείνους. Η ιατρική ακρίβειας έχει φθάσει αλλά δεν έχει ακόμη κόψει το νήμα. Η εξέλιξη σε αυτό τον τομέα σημαίνει ότι συνεχίζουμε να προσωποποιούμε όλο και περισσότερο την προσπάθεια θεραπείας. Παρέχουμε πολλά περισσότερα σήμερα από ό,τι πριν 20 χρόνια και η αναπτυξιακή καμπύλη συνεχίζει να επιταχύνεται.
Υπάρχουν σήμερα τρόποι να ανιχνεύσουμε τον καρκίνο του στήθους, πριν εμφανιστεί;
Ο προσυμπτωματικος έλεγχος με μαστογραφία και υπερηχογράφημα ξεκινά στην ηλικία των 40 ετών στις γυναίκες με μέσο επίπεδο κινδύνου και στην ηλικία των 30 ετών, στις γυναίκες με υψηλό επίπεδο κινδύνου. Το MRI (μαγνητική τομογραφία) επίσης είναι και αυτό διαγνωστικό μέσο επιλογής και έχει μεγαλύτερη ευαισθησία. Οσο πιο νεαρές είναι οι γυναίκες, τόσο περισσότερη είναι η πυκνότητα των μαστών γεγονός που περιορίζει την ευαισθησία της μαστογραφίας. Σε νεαρές ηλικίες, ή σε γυναίκες που το στήθος τους έχει πολύ μεγάλη πυκνότητα, προτιμούμε τo MRI. Η τεχνολογία διαρκώς εξελίσσεται στον απεικονιστικό διαγνωστικό τομέα.
Πόσο μπορούμε να παρέμβουμε, για να επηρεάσουμε την έκβαση της νόσου;
Δεν μπορούμε να επηρεάσουμε τους γενετικούς παράγοντες στις μεταλλάξεις, αλλά σε όλα τα υπόλοιπα που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής μπορούμε να παρέμβουμε. Δεν μπορείς για παράδειγμα να έχεις γενετική προδιάθεση και να κάνεις ορμονική θεραπεία… είναι σαν να βάζεις πετρέλαιο στη φωτιά.
Πώς αντιμετωπίζεται ο καρκίνος του μαστού και ποιες είναι οι τάσεις για χειρουργικές επεμβάσεις;
Εθνικός Κήρυξ
Με τον κυβερνήτη της Νέας Υόρκης Andrew Cuomo και την αδερφή της Παναγιώτα σε φιλανθρωπική εκδήλωση της Διασποράς.
Η αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού, πρέπει να γίνεται με την συνεργασία εξειδικευμένων ομάδων, που συμπεριλαμβάνουν πολλαπλές ειδικότητες, δηλαδή χειρουργούς, ογκολόγους, ακτινολόγους, παθολογοανατόμους, κυτταρολόγους, γενετιστές, διαιτολόγους και ψυχιάτρους. Οσον αφορά στις τάσεις, θέλω να πω, ότι ο προηγμένος προσυμπτωματικός έλεγχος λόγω της τεχνολογίας, με αυξημένη ανίχνευση σε αρχικά στάδια, αλλά και η χρήση προηγμένων θεραπειών, τόσο της χημειοθεραπείας όσο και βιολογικών στοχευμένων θεραπειών, δίνουν τη δυνατότητα, για λιγότερο ακρωτηριαστικά χειρουργεία. Πιστεύουμε, ότι θα έρθει μια ημέρα, που δεν θα χρειάζεται το χειρουργείο.
Πολλές γυναίκες που ασθενούν σήμερα προτιμούν μαστεκτομή ακόμα και για καρκίνο α΄ βαθμού. Ποια είναι η δική σας τοποθέτηση; Ογκεκτομή ή Μαστεκτομή; Ποια μέθοδος εξασφαλίζει καλύτερο ποσοστό επιβίωσης;
Η δική μου τοποθέτηση είναι για λιγότερα ακρωτηριαστικά χειρουργεία στα αρχικά στάδια καρκίνου του μαστού, οι οποίοι μπορούν να αντιμετωπιστούν με ογκεκτομή. Οι μελέτες δεν υποστηρίζουν μεγαλύτερα ποσοστά επιβίωσης στη μαστεκτομή. Η ακτινοθεραπεία, η οποία τώρα είναι εξελιγμένη, παίζει συμπληρωματικό ρόλο για την τοποπεριοχική θεραπεία, μετά την ογκεκτομή. Η βιολογία και η έκταση της νόσου καθορίζουν την πρόγνωση και τις ενδείξεις για ολική εξαίρεση.
Η προληπτική μαστεκτομή πότε είναι αναγκαία;
Είναι αναγκαία στην περίπτωση γονιδιακών μεταλλάξεων, που προδιαθέτουν σε καρκίνο του μαστού.
Τι πιθανότητες υπάρχουν μια έγκυος να πάθει καρκίνο;
Είναι πολύ σπάνια η εμφάνιση καρκίνου κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, 1/ 3000 και δύσκολο να ανιχνευτεί.
Η παιδεία παίζει ρόλο στην αντιμετώπιση του καρκίνου;
Εθνικός Κήρυξ
Στο Cornell.
Φυσικά, γιατί όλα εξαρτώνται από την ενημέρωση, την αντίληψη και την προθυμία που έχουν οι γυναίκες, για τον προσυμπτωματικό έλεγχο, αλλά και από τις αποφάσεις που τελικά θα πάρουν για την αντιμετώπιση της νόσου.
Οι Ελληνίδες και οι Ελληνοαμερικανίδες σε τι ποσοστό ασθενούν από τη νόσο;
Οσο και ο γενικός πληθυσμός στον σποραδικό καρκίνο. Θα ήθελα όμως εδώ να τονίσω, ότι οι Ελληνίδες έχουν κάνει μεγάλα βήματα στον τρόπο που αντιλαμβάνονται τον προσυμπτωματικό έλεγχο. Στην κουλτούρα μας, μην ξεχνάμε, ότι ο καρκίνος ήταν στίγμα. Η ενημέρωση και η αντίληψη γενικά έχει αλλάξει πολύ.
Είναι γνωστό το πάθος που έχετε για την Ελλάδα. Θα ήθελα να σας ρωτήσω, ποιες είναι οι προσωπικές σας θέσεις ως Ελληνίδα επιστήμων και καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο, για τη θέση του Ελληνισμού στην Αμερική σήμερα;
Είναι καίρια η υπόσταση του Ελληνισμού από τις απαρχές της μετανάστευσης με δυναμική ενσωμάτωση στην αμερικανική πολυπολιτισμική κοινωνία, με ήθος, ενσυνείδηση για τις κοινωνικές αξίες, σκληρή εργασία. Οι ελληνικές ρίζες πρέπει να αποτελούν προνόμιο, είναι το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της ελληνικής κοινότητας, όπως αποδεικνύει η πρόοδος επιφανών Ελληνοαμερικανών στις επιχειρήσεις και την επιστήμη. Ο ανθρωπισμός, ο σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα, το φιλότιμο και ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε και ζούμε τη ζωή, η αγάπη για την πρόοδο και την παιδεία, είναι στοιχεία που μας καθορίζουν.
Ποια είναι η ευθύνη που έχουν ισχυροί οικονομικά, μορφωτικά και κοινωνικά Ελληνοαμερικανοί να «θεραπεύσουν» τις καρκινογενέσεις της ελληνικής παιδείας στην Αμερική;
Το θεμέλιο της ελληνικής κοινότητας είναι η παιδεία και η γλώσσα μας ειδάλλως θα αφανιστεί. Η μοναδική κύρια μέριμνα θα πρέπει να είναι ο εστιασμός στην παροχή ελληνικής παιδείας στην καινούργια γενιά, για να διαμορφωθεί η ελληνική συνείδηση και να διασφαλιστεί η ταυτότητα του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας. Τα σχολεία χρειάζονται εμπνευσμένη ηγεσία, ικανή διοίκηση με όραμα, και στελέχωση με άρτια καταρτισμένους εκπαιδευτικούς με πάθος, που να μπορούν να διδάξουν με επάρκεια την ελληνική γλώσσα, την ιστορία και να διαμορφώσουν την συνείδηση της ελληνικής ταυτότητας. Οι καλές προθέσεις είναι απαραίτητες, αλλά δεν αρκούν, χρειάζεται ικανότητα και δεξιότητες. Η διοχέτευση πόρων προς αυτό το σκοπό είναι σημαντική, όπως και η αναθεώρηση των στόχων των πολλαπλών οργανισμών και ομίλων και ο προσανατολισμός σε μια πιο συγκεντρωτική ουσιαστική υπόσταση. Υπό αυτές τις προϋποθέσεις ο εύρωστοι οικονομικά, έχουν την ευθύνη στο να ενισχύσουν την ελληνική παιδεία στην Αμερική. Όταν εξασθενίζει η παιδεία, εξασθενίζει και η ταυτότητά μας.
Εθνικός Κήρυξ
Στο γκαλά της Hellenic medical society με τον Dr George Yiancopoulos- και τον Dr Roy Vagelos.
Ποια πιστεύετε ότι είναι η αξία της ηγεσίας του Αρχιεπισκόπου Ελπιδοφόρου και τι μπορεί να κάνει με την κατάσταση που παρέλαβε στα χέρια του;
Ανεκτίμητη η αξία της ηγεσίας του Αρχιεπισκόπου Ελπιδοφόρου. Πιστεύω, ότι έχει σημαντική και δυνατή προοπτική να υπερβεί τα εμπόδια της παρακμιακής κατάστασης των τελευταίων χρόνων. Είναι εμφανές το ενδιαφέρον του για την ενίσχυση της παιδείας της νέας γενιάς, τη θέση του Ελληνισμού/Ορθοδοξίας, την προσαρμογή στη δυναμική της εξέλιξης του αιώνα που ζούμε, καθώς και την προοπτική της ενοποίησης της χριστιανικής Εκκλησίας, με αξίες σημαντικές για την υγιή λειτουργία της κοινωνίας. Είναι χαρισματικός ηγέτης με βαθιά μόρφωση και πιστεύω, ότι έχει ήδη κάνει μεγάλα βήματα με την επανάκτηση της εμπιστοσύνης στην Εκκλησία.
Σε τι θα παροτρύνατε τις γυναίκες που θα διαβάσουν τη συνέντευξή σας;
Εθνικός Κήρυξ
Στο American Society of Clinical Oncology Annul Conference, το 2019.
Θα έλεγα να αντιληφθούν τη σημασία του προσυμπτωματικού ελέγχου και να μην αναβάλουν το screening, να ακολουθούν ένα τρόπο ζωής με ισορροπία στη διατροφή, καλό ύπνο, άσκηση, ελάττωση του στρες. Ολα στην έννοια του ευ ζην. Σε περίπτωση διάγνωσης οι ασθενείς πρέπει να έχουν θάρρος και να μην πτοούνται, αφού η προοπτική αντιμετώπισης και ίασης είναι σημαντική, δεδομένης της προόδου στον τομέα της διάγνωσης και της θεραπείας. Η νόσος δεν αποτελεί στίγμα, αρκεί να απευθυνθούν σε κέντρα εξειδικευμένα, για να λάβουν την κατάλληλη περίθαλψη. Σήμερα έχουμε πάνω 3.000.000 εκατομμύρια επιζήσαντες ανά τον κόσμο από καρκίνο του μαστού.
