Από την Ισμήνη Χαρίλα
Είναι κοινή παραδοχή ότι ένα βιβλίο έχει τόσες αναγνώσεις, όσες και οι αναγνώστες του. Καθένας ερμηνεύει τη συμπεριφορά, τη στάση και τις πράξεις των ηρώων σύμφωνα με τις προσωπικές εμπειρίες, τις γνώσεις, αλλά και τα βιώματα που τον έχουν σημαδέψει. Ως εκ τούτου οι επιλογές των πρωταγωνιστών ενός έργου μπορούν να θεωρηθούν σωστές ή λανθασμένες ανάλογα με τον τρόπο αντίδρασης εκάστου ατόμου.
Έχοντας λοιπόν ως αφετηρία το παραπάνω αξίωμα, η Νίτσα Μανωλά βασίζει το πόνημά της «Το μυστικό της μπουκαμβίλιας» που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Υδροπλάνο σ’ ένα πολυεπίπεδο σχήμα ανάλυσης, όπου τα πρόσωπα της ιστορίας δίνουν το δικό τους στίγμα και την προσωπική τους εξήγηση των τεκταινομένων.
Βασική ηρωίδα είναι η Αποστολία, μια γυναίκα που αναγκάστηκε να παντρευτεί στην τρυφερή ηλικία των δεκαέξι ετών έναν μεγαλύτερο άνδρα και να μεταναστεύσει από ένα ελληνικό νησί στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, όπου κατοικούσε εκείνος. Τριάντα χρόνια αργότερα, όντας πλέον μητέρα δυο παιδιών που μπορούν να ζήσουν ανεξάρτητα από τις δικές της φροντίδες και προσπαθώντας να κατανικήσει την κατάθλιψη στην οποία την βύθισε ο γάμος της, τολμά να αντικρίσει την πραγματικότητα και να επιχειρήσει τη διαφυγή της, διεκδικώντας επιτέλους το μερίδιο ευτυχίας που της αναλογεί.
Σταδιακά, η συγγραφέας ξεδιπλώνει επομένως έναν πλούσιο θεματικό πυρήνα, οι πτυχές του οποίου αποτελούν από μόνες τους έναν πολύπλευρο σχηματισμό. Αρχικός σταθμός είναι το όνειρο και η πραγμάτωση του σχεδιασμού του μέλλοντος, αφού όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η ηρωίδα «την πετούσαν ανάμεσα στα σύννεφα που άλλοτε ήταν άσπρα σαν μπαμπάκι, όπως τα όνειρα που έκανε κι άλλοτε γκρίζα και σκοτεινά, όπως φανταζόταν το άγνωστο που την περίμενε».
Εγκλωβισμένη ανάμεσα στις προσωπικές της προσδοκίες, τις αρχές και τις αξίες με τις οποίες γαλουχήθηκε, αλλά ταυτόχρονα και μ’ ένα έντονο συναίσθημα ευθύνης απέναντι στην οικογένειά της συναινεί σε μια απόφαση που υπό κανονικά δεδομένα θα απέρριπτε αμέσως, εγκαταλείπει την ελευθερία της και γίνεται δέσμια τόσο της βούλησης του συζύγου της, όσο και της προτεραιοποίησης της ευζωίας των γονέων και των αδελφών της. Θύμα και αναγκαστικός θύτης – υπό μια έννοια – του εαυτού της, βρίσκει έστω και καθυστερημένα το θάρρος να ανοίξει την πόρτα της φυλακής της και συγχρόνως να ξετυλίξει από εκείνο το σημείο και πέρα το νήμα της διήγησης του παρόντος μυθιστορήματος.
Υπό το πρίσμα της αντικειμενικότητας και παράλληλα με την εξέλιξη της ιστορίας και την αναλυτική συμπερασματολογία της κατάστασης από την Αποστολία, η δημιουργός φροντίζει πάντως να τηρήσει τις κατάλληλες αποστάσεις και να δώσει τον λόγο και στους υπόλοιπους ήρωες, ώστε να έχουν την ευκαιρία να καταθέσουν την προσωπική τους οπτική. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ο αναγνώστης παρακολουθεί μια διαδραστική απεικόνιση που ευνοεί την πλουραλιστική συναισθηματική απόδοση και ομού τη διαφορετικότητα των αντιδράσεων απέναντι στο ίδιο γεγονός.
Ένας άλλος μεγάλος θεματικός πυλώνας που αναδεικνύεται κατά την αφηγηματική πορεία, είναι αυτός της μετανάστευσης και της διττής αποτελεσματικότητας της, είτε ως οδός που καταλήγει στη βελτίωση της ζωής του ατόμου, είτε ως αδιέξοδο που προσφέρει μόνο πόνο και απόγνωση, ενώ συνδυαστικά με αυτήν αντιπαρατίθενται ο πλούτος και η φτώχεια. Η αφθονία χρημάτων δηλαδή που διευκολύνει την καθημερινότητα και η απορία που απαιτεί στερήσεις, αλλά και η εν δυνάμει αντιδιαστολή τους ως ψυχική μιζέρια ή πηγή μακροημέρευσης και ευτυχίας.
Κατά συνέπεια, τούτων δοθέντων και εστιάζοντας στο κυρίαρχο σημείο μηδέν της μυθιστορηματικής διακλάδωσης, θα μπορούσε να ειπωθεί ότι «Το μυστικό της μπουκαμβίλιας» είναι ένα αφήγημα που εμβαθύνει στην έννοια της αγάπης, είτε αυτή εκφράζεται ως έρωτας, είτε ως απώλεια, είτε ως παραίτηση έναντι του φόβου των συνεπειών της, είτε ως συναίσθημα κάποιου απέναντι στον ίδιο του τον εαυτό, είτε ως εμμονική πίστη απέναντι σε μια ιδέα ή κατάσταση, είτε απλώς σαν μια νοσταλγική ανάμνηση ενός χαμένου παραδείσου που αποζητά να ξανακατακτηθεί.
Αλήθεια που κρύβεται από το ψέμα, άρνηση που γίνεται η δικαιολογία μιας ελώδους πραγματικότητας και ελπίδα που αγωνίζεται να κρατηθεί ζωντανή ενάντια σε κάθε δυσοίωνη μαρτυρία.
